Luuc
Kooijmans

In 1675 meldde Jan Swammerdam zich bij een commune die zich onder leiding van een profeet voorbereidde op het naderende einde der tijden. De christelijke en klassieke traditie hadden hun vanzelfsprekende autoriteit verloren, en niets leek meer zeker. Veel mensen voelden zich daardoor bedreigd, maar Jan Swammerdam behoorde tot degenen die het als een bevrijding beschouwden om vertrouwend op eigen inzicht de raadsels te lijf te kunnen gaan. Hoe opmerkelijk zijn stap daarom ook lijkt, hij was beslist niet de enige die zichzelf alsnog uitleverde aan een hogere macht. In Gevaarlijke kennis wordt nagegaan waarom. 

Luuc Kooijmans voert de lezer mee in de wereld van de zeventiende-eeuwse geleerden Jan Swammerdam, Niels Stensen, Christiaan Huygens en anderen. Gevaarlijke kennis (2007) is niet alleen wetenschapsgeschiedenis: het is ook het verhaal van onderzoekers die heen en weer geslingerd werden tussen hun wetenschappelijke inzichten en hun geloof. Daarmee sluit het boek op subtiele wijze aan bij hedendaagse discussies over geloof en wetenschap. 

‘Gevaarlijke kennis: de titel lijkt te omineus voor een boek over het wetenschappelijk bedrijf in de zeventiende eeuw,’ schrijft René van Stipriaan in het begeleidend essay. ‘Maar tegen het eind (…) davert het onheil dat de titel voorspelt van alle kanten tevoorschijn. (…) De lezer voelt het aankomen, maar de heftigheid waarmee de een na de ander in de problemen komt, is verbijsterend. Ze leken zo bevoorrecht.’  

‘Kooijmans maakt er een menselijke geschiedenis van, waarin het zindert en zingt’, schreef de Volkskrant. ‘Zijn stijl wordt gekenmerkt door mooie, sobere zinnen waarmee hij op onderkoelde wijze de mensen liefdevol en haarscherp schetst’, aldus het Nederlands Dagblad.
 

Historicus Luuc Kooijmans schreef eerder Vriendschap en de kunst van het overleven in de zeventiende en achttiende eeuw (1997), Liefde in opdracht (2000) en De doodskunstenaar (2004). In 2004 ontving hij van het Prins Bernhard Cultuurfonds een oeuvreprijs op het terrein van de geesteswetenschappen. Voor Gevaarlijke kennis kreeg hij in 2008 ook de Grote Geschiedenis Prijs. 

Jury

De jury onder voorzitterschap van Anton Korteweg bestond uit Yra van Dijk, Hans Groenewegen, Koen Hilberdink, Aukje Holtrop, Ena Jansen, Jos Joosten, Annemie Leysen en Lut Missinne. Aan de J. Greshoff-prijs is een bedrag van € 5.000 verbonden. 

Uitreiking

De feestelijke prijsuitreiking vond plaats op zondag 8 maart 2009 tijdens literair festival Het Voorwoord in de Koninklijke Schouwbrug in Den Haag. 

Credits portretfoto: Tom van Son