‘Een meester van het kleine gebaar en de onuitgesproken gedachte,’ noemde de jury Van Mersbergen. ‘De laatste ontsnapping is een met vanzelfsprekende intimiteit geschreven roman waarin twee mannen ontdekken wat het betekent om vader van een tienjarige te zijn.’
‘Uiteindelijk portretteert Van Mersbergen steeds mensen die op zoek zijn naar contact,’ schreef de jury. ‘In het boek sluiten een man uit voormalig Joegoslavië en een werkloze kantoorbediende vriendschap via hun tienjarige zoons. Waarbij aangetekend moet worden dat één van de twee mannen later pas ontdekt dat hij vader is.’ Via de naamloze verteller leren we Ivan kennen, een ontsnappingskunstenaar die zich het liefst begeeft in het Amsterdamse nachtleven. De vriendschap tussen hun zoontjes Deedee en Ruben is wat hen bindt. Als Ivan wordt uitgenodigd om aan de Côte d’Azur zijn act op te voeren reizen ze met z’n vieren naar het zuiden, waar vader en zoon elkaar beter leren kennen. ‘Dat gebeurt terloops, in schitterende scènes’.
‘Zoals de titel al aangeeft, wikkelt de plot van De laatste ontsnapping zich af naar een ontknoping die een punt zet achter Ivans escapisme,’ schrijft Jaap Goedegebuure in het begeleidend essay. ‘Hij accepteert het vaderschap en beseft tegelijkertijd dat hij zich ook tegenover zijn eigen, in Bosnië achtergelaten vader als een liefdevolle zoon moet gaan gedragen, hoezeer zijn schuldgevoel hem er ook toe verleidt om telkens weer weg te duiken.’
‘Een echte mannenschrijver,’ noemt Goedegebuure Van Mersbergen, ‘juist vanwege de zo treffend aan de oppervlakte gebrachtehuiver voor nabijheid en intimiteit’. Hij gaat ‘onbekommerd én tegelijk zo ironisch’ om met seksestereotypen, en weet zo ‘door de weerbarstige machoschil heen te breken zonder dat hij daarmee zijn mannen in hun hemd zet’.
Volgens Arjen Fortuin (NRC) zijn de mannen in het oeuvre van Van Mersbergen altijd op de vlucht. ‘Die mannen van Van Mersbergen zijn zeer man-achtige mannen. Niet dat ze geen gevoelens hebben, maar erover praten vinden ze een beetje overdreven. Ze lijken geschapen om te zwijgen. Is bij de meeste schrijvers – en het gros van de mensen – zwijgen in eerste instantie de afwezigheid van taal, een gebrek aan communicatie, bij Van Mersbergen voltrekt alles wat er werkelijk toe doet zich zonder woorden.’ Het worden ‘scènes, waarin kleine gebaren en onuitgesproken gedachten je zomaar de adem benemen.’
Jan van Mersbergen debuteerde in 2001 met de roman De grasbijter. Voor zijn zesde roman Naar de overkant van de nacht(2011) ontving hij de BNG Nieuwe Literatuurprijs. Sinds 2010 is hij redacteur van De Revisor.