In de nalatenschap van Jan Engelman werd een tekst van Hendrik Marsman gevonden (later afgedrukt in het tijdschrift Raam, 1966, nr. 24). Dat fragment vormt Marsmans eigen conclusie over zijn soms radeloze zoeken naar een ‘bezield verband’ dat hem tot de jaren dertig zo occupeerde.

‘Toch had het katholicisme een tijdlang een fascinerende kracht. Ik geloof achteraf, dat wat mij erin aantrok met den evangelischen kant ervan niets te maken had, noch met de leer; of met de leer alleen voorzoover zij een intellectuele parallel inhield met den bouw van de kathedraal; in dien zin was de aantrekking zuiver aesthetisch en formeel. Ik bewonderde de psychologie der jezuiten, de belegen cultuur van de kerk als wereldlijke macht, haar aristocratisch-hiërarchisch principe – lijnrecht in strijd met de democratie van het NT (= Nieuwe Testament) – ik droomde romantisch van kruistochten en kathedralen, ik vereerde het katholicisme als heroïsch collectivisme, zoals ik in dien tijd ook fascistische sympathieën bezat; ik had de klassieken nog niet gezien, ik kende Paestum nog niet, noch de antieke beelden, ik was noordsch, gotisch, gekweld.’

Noordsch, gotisch, gekweld – Hendrik Marsman is een van de klassieke dichters in onze literatuurgeschiedenis. De meningen over zijn werk lopen nogal uiteen. Voor sommigen is de toon van zijn poëzie té hoogdravend, te verheven, misschien wel té poëtisch. Anderen waarderen hem juist om die hoge inzet. In 1926 schreef hij in De Vrije Bladen: ‘De waarde van een kunstwerk zal worden bepaald door de mate waarin intens leven in intense poëzie is omgezet.’ En daarin is hij vanaf Verzen tot en met Tempel en kruis rijkelijk geslaagd, zijn gedichten laten de lezer nooit onberoerd en dagen uit tot een mening. Of zoals de bassist van de blackmetalband Terzij de Horde Johan van Hattum in 2015 zei: ‘Marsman brengt je de kans een grens over te gaan, de wereld in te trekken en je los te wrikken van elke levensbeperking.’