De jury toonde zich verrast door het ‘voor de Nederlandse literatuur totaal nieuw aspect van de Tweede Wereldoorlog’ waardoor Peek zich had laten inspireren: krijgsgevangenkampen voor nazi’s in de VS. Ik was Amerika werd ‘als bijzonder filmisch’ ervaren. De literaire kritiek omschreef het boek als ‘bezield’, ‘rijk’, ‘weergaloos’ en ‘zinderend’, en de jury was het daar ten volle mee eens.
In Ik was Amerika (2011) vecht de Duits-Nederlandse Dirk voor de nazi’s als hij door de geallieerden gevangengenomen wordt. Hij wordt overgebracht naar een van de vele kampen in de VS om te werken op de katoenplantages, waar hij vriendschap sluit met de zwarte tractorrijder Harris. Na zesendertig jaar reist Dirk terug voor een laatste ontmoeting met Harris in Texas.
De jury was ‘onder de indruk van de wijze waarop Peek levensverhalen van uiteenlopende figuren met elkaar heeft verstrengeld in een overtuigende vorm. De roman ademt de sfeer van een Amerikaanse road movie: panoramische weidsheid en scenische intimiteit wisselen elkaar af. (…) Vanaf de eerste pagina’s dwingt de mozaïekstijl tot aandachtig lezen om achter de geheimen te komen van deze schijnbaar perifere personages die zich verrassend verankeren in het centrum van de aandacht en het geheugen van de lezer. Hun levens blijven op elkaar betrokken; bijna veertig jaar later zijn ze nog steeds door liefde en vriendschap aan elkaar geklonken.’
‘Zijn romans gaan om die kern van menselijkheid die overeind blijft te midden van ellende,’ schrijft Joost de Vries over het oeuvre van Peek in het begeleidend essay, of zoals de schrijver het zelf eens gezegd heeft: ‘“Ik moet doorvragen, blijven zoeken naar het moment dat duisternis overgaat in decency.” (…) Peek schrijft niet over slachtoffers. Slachtoffers zijn clichés. Peek zoekt menselijkheid, doorzettingskracht, “decency”. Dat is altijd anders.’
‘In Ik was Amerika laat Gustaaf Peek zijn lezers doordringen in de geheimen van zijn personages en creëert zo een lotsverbondenheid met hen en hun diffuse geschiedenis,’ schreef Elsbeth Etty in NRC. ‘Een fenomenaal geschreven, bezielde roman, waarin universele thema’s als radeloosheid, eenzaamheid, zinloosheid en verlangen naar betekenis worden verbeeld. (…) In korte, fabelachtig geschreven fragmenten die op het eerste gezicht los van elkaar lijken te staan, en pas op het einde als een puzzel in elkaar vallen, blijkt hoe de van toevalligheden aan elkaar hangende levensverhalen met elkaar verweven zijn. Alleen al de vorm van dit mozaïek is superieur.’
Gustaaf Peek debuteerde met de roman Armin (2006) en in 2008 verscheen Dover. Ik was Amerika werd bekroond met de BNG Nieuwe Literatuurprijs. Van 2009 tot 2015 was Peek redacteur van De Revisor.