Piet Paaltjens

Piet Paaltjes is het pseudoniem en het alter ego van François HaverSchmidt. In 1867 verschijnt zijn bekendste boek: Snikken en Grimlachjes. De bundel bevat een typische mengeling van romantisch verlangen en ironie. HaverSchmidt alias Piet Paaltjens is dominee, maar twijfelt vaak aan zijn geloof. Ook lijdt hij aan depressies. Hij pleegt zelfmoord in 1894.

Leeuwarden

François HaverSchmidt wordt op 14 februari 1835 geboren in Leeuwarden. Zijn vader is apotheker en wijnhandelaar, zijn moeder stamt uit een geslacht van predikanten. Hij logeert vaak bij zijn grootvader van moederskant, de predikant François Bekius uit Dantumawoude. Die grootvader is van grote invloed op HaverSchmidts besluit om later ook dominee te worden. Op veertienjarige leeftijd begint HaverSchmidt al met schrijven. Zijn oudst bewaard gebleven gedicht is Barend Krul, grotesk-komisch gedicht uit 1849.

Leiden

Na de Latijnse School (gymnasium) trekt HaverSchmidt naar Leiden, waar hij godgeleerdheid gaat studeren. Hij woont op een kamertje boven een ‘doodbidder’, de heer Ewijk. Student HaverSchmidt raakt in Leiden onder de invloed van de ‘moderne’ richting in de theologie, waarbij de Bijbel minder letterlijk wordt genomen en er meer ruimte komt voor het eigen geweten van de gelovige. HaverSchmidt is een goede student, maar hij neemt ook druk deel aan het Leidse studentenleven. Zo is hij lid van de vereniging Minerva en is hij vaak te vinden in de sociëteit aan de Breestraat. Op de sociëteit draagt hij regelmatig zijn gedichten voor. Ook schrijft hij veel voor de studentenpers.

Piet Paaltjens

In de Leidse Studenten-almanak voor het jaar 1856 verschijnt een bijzondere publicatie van de hand van François HaverSchmidt: ‘Bloemlezing uit de dichterlijke nalatenschap van Piet Paaltjens’. Het is een klassieke mystificatie geworden. HaverSchmidt doet alsof zijn alter-ego Piet Paaltjens recent was overleden en hem zijn gedichten heeft nagelaten. HaverSchmidt weet de maskerade zo goed vol te houden, dat het soms lijkt of hij er zelf in gelooft.

Snikken en Grimlachjes

In 1876 worden de gedichten van Piet Paaltjens gebundeld in Snikken en Grimlachjes. Hieruit blijkt dat Paaltjens/HaverSchmidt een ware romanticus is. De gedichten gaan over verlangen naar een andere wereld, (onbeantwoorde) liefde, melancholie en eenzaamheid. Daarnaast zijn ze humoristisch en ironisch. Daarin lijkt Paaltjens op de Duitse romantische dichter Heinrich Heine.

Koos Osti

Op het huwelijksfeest van zijn vriend Adriaan van Wessem ontmoet HaverSchmidt Jacoba (Koos) Osti, met wie hij in 1862 trouwt. Voor zijn huwelijk was HaverSchmidt al beroepen tot dominee in Foudgum, Friesland. Daarna wordt hij beroepen in Den Helder, waar hij met Koos in 1863 gaat wonen. Samen krijgen ze drie kinderen: Margot, Nico en François. Nico overlijdt echter op tweejarige leeftijd.

Oera Linda Boek

In Den Helder werkt HaverSchmidt aan een nieuwe mystificatie. Aangenomen wordt dat hij de auteur is van het Oera Linda Boek. Dit was zogenaamd een eeuwenoud handschrift waaruit men kan opmaken dat Friesland de bakermat was van alle cultuur en beschaving in de wereld. HaverSchmidt heeft altijd ontkend dat hij de auteur is.

Schiedam

In 1864 wordt HaverSchmidt in Schiedam beroepen. Zijn preken worden steeds vrijzinniger.

Collega-predikanten hekelen de openlijke geloofstwijfel van HaverSchmidt. Bij veel gelovigen is hij populair. Hij neemt het in Schiedam vaak op voor de arbeiders in de jeneverstokerijen.

Depressies

In Den Helder lijdt HaverSchmidt al geregeld aan ernstige somberheid. Na het overlijden van zijn vrouw in 1891 wordt hij steeds depressiever. Hij pleegt in 1894 zelfmoord door zich op te hangen met een gordijnkoord van de bedstee.

François HaverSchmidt alias Piet Paaltjens ligt begraven op begraafplaats Beukenhof in Schiedam.

Het Literatuurmuseum bezit slechts enkele documenten van HaverSchmidt/Piet Paaltjens . Een aantal brieven van zijn hand, onder anderen aan Daniël de Lange, Jan Pieter de Keyser en Everhardus Houtsma. Ook is een aantal handschriften aanwezig, de meeste in kopie.

Zie voor een overzicht van alle documenten van François HaverSchmidt in het Literatuurmuseum de catalogus.

Links

www.literatuurgeschiedenis.nl

www.kb.nl

Werk van Piet Paaltjens bij het Project Laurens Jz Coster

www.dbnl.org