Tongkat (1999) is een sprookjesachtige roman over een land waar het van de ene op de andere dag zo koud wordt dat zelfs woorden opstijven tussen de stembanden. Verhelst voert mythische figuren op zoals de titanenzoon Prometheus die het vuur achter zijn tanden bewaart, en ‘tongkatten’, vrouwen die hun verhalen verkopen in plaats van hun lichaam. Als Prometheus terechtkomt in een stad die bol staat van de vernieuwing om de vernieuwing is zijn aanwezigheid al snel verdacht, en hij wordt opgepakt en vermoord door corrupte agenten. Zijn dood zet een razendsnelle ijstijd in gang. Als de koning uit zijn puur symbolische positie breekt en op zoek naar warmte het paleis uitloopt, breekt de revolutie uit.
Een land dat wordt geteisterd door een ongekende winter, bloed dat in de aderen stremt tot takjes rood koraal. ‘Het is een indringend beeld, onwerkelijk en toch heel werkelijk, en daarmee helemaal Verhelst,’ schreef Hans Goedkoop in NRC. ‘Hij schrijft gespierd en ritmisch proza dat per zin volkomen helder is. Maar geef hem twintig van die zinnen en je staat voor raadselen.’
‘Tongkat lijkt nog het meest op een opeenvolging van koortsdromen en angstvisioenen, vol pratende boeken, vliegende aardbeien, ratten die letters in dode lichamen schrijven en centauren: half mens half motorfiets,’ schreef Thomas van den Bergh in Elsevier. ‘De lezer moet zich overgeven aan Verhelsts grillige fantasieën, zich laten meeslepen in de kolkende beeldenstroom die hij creëert - alleen dan komt dit “verhalenbordeel” tot leven.’
Verhelst creëert een interactiviteit met de lezer, analyseert Patrick Peeters in het begeleidend essay bij de prijs: ‘De lezer moet actief meebouwen aan het verhaal’. Met directe aansprekingen en een anticiperende stijl beantwoordt Verhelst mogelijke vragen die een lezer zou kunnen stellen, en hij nodigt de lezer uit vergelijkingen en beelden af te maken.
Wrijf twee ijsblokjes tegen elkaar. Veroorzaken ze hitte?
Wel dan.
Peter Verhelst is dichter, schrijver, theatermaker en vertaler. Hij debuteerde in 1987 met de dichtbundel Obsidiaan, waarvoor hij de Paul Snoekprijs ontving. Zijn romandebuut was Vloeibaar harnas (1993), gevolgd door Het spierenalfabet (1995) en De kleurenvanger (1996). Tongkat werd tevens bekroond met de driejaarlijkse Vlaamse Cultuurprijs voor Proza, de Gouden Uil en de Jonge Gouden Uil.