Marga Minco

Marga Minco werd internationaal bekend met Het bittere kruid, haar debuut uit 1957. De oorlogsnovelle stoelt op eigen ervaringen. In korte schetsen beschrijft ze hoe het Joodse gezin uit Breda gedwongen naar het Judenviertel in Amsterdam verhuist en wacht met onderduiken om vreemden niet tot last te zijn. Als op een avond ineens mannen in hun woonkamer staan, weet zij aan deportatie te ontkomen als haar vader haar opdraagt de jassen te gaan halen. Ze luistert aan de kamerdeur en loopt dan de tuin in.

Het was donker. Mijn voet stootte tegen iets ronds. Het moest een bal zijn.

Zacht trok ik het tuinpoortje achter me dicht en rende de straat uit. Ik bleef rennen tot ik op het Frederiksplein kwam. Er was niemand te zien. Alleen een hond liep snuffelend langs de huizenkant. Ik stak het plein over. Het was alsof ik alleen was in een verlaten stad.   

De mens die er alleen voor staat, angst, schuldgevoel en eenzaamheid zijn belangrijke thema’s in haar werk. Haar ouders, broer en zus hebben de oorlog niet overleefd.

Ze was kwaad toen ze haar boek schreef, voelde zich in een hoek gedrukt, zei ze in 2015 in een interview. In die tijd werd niet gesproken over de Jodenvervolging, de Nederlanders wilden vergeten: ‘ze waren bevrijd en zeiden: laten we gewoon doen. Wat moesten ze aan met de Joden die terugkwamen uit hun schuilplaatsen en van over de grens?’ Met haar boek ‘leek het of er iets openbrak (…) ik had iets losgemaakt, ze een spiegel voorgehouden.’

Frank Lodeizen maakte in de jaren tachtig portretten van bevriende schrijvers en dichters, ze werden tentoongesteld in het Amsterdamse literaire café Miller. Ook Lodeizen overleefde als enige van zijn gezin de oorlog. De moeder van Lodeizen leidde de aandacht af toen ze op transport werden gezet. Haar zoon ontkwam, zij niet.