Anjet
Daanje

‘Slechts zelden verschijnt er een roman die werkelijk afwijkt, die de lezer niet zozeer behaagt, als wel betovert,’ schreef de jury. ‘Soms is zo’n vreemde eend in de bijt dan ook nog een uitzonderlijk goed boek. Dat geldt voor De herinnerde soldaat, het meesterwerk van de sinds haar debuut in 1993 veel te weinig opgemerkte auteur Anjet Daanje.’

In De herinnerde soldaat (2019) wordt een soldaat die na de Eerste Wereldoorlog aan geheugenverlies lijdt, na jaren herkend door zijn vrouw. Eenmaal thuis volgt hevige verliefdheid, maar ook toenemende twijfel. Want in hoeverre voldoet deze man aan de herinneringen – en in hoeverre voldoen de herinneringen aan de man? 

‘Vanuit de gedachten van haar hoofdpersoon verschijnt uiteindelijk een beeld van de hele mens, op zoek naar betekenis en verbinding met zijn lotgenoten. Zelden werd in de literatuur met zoveel intensiteit getoond hoe wij invullen wat wij niet begrijpen, symbolen zoeken voor wat wij missen en ons vastklampen aan anderen, die wij modelleren naar onze diepste verlangens,’ vond de jury. ‘Uiteindelijk draait De herinnerde soldaat om de steeds verschuivende verhouding tussen illusie en desillusie, om de macht van de verbeelding – maar ook om het moment waarop die verbeelding hard met de realiteit in aanraking komt. Daanje toont zich in haar negende roman een groots verteller die resoluut op haar doel afgaat. Het resultaat is een unieke, schitterende roman, een levend bewijs van hoe literatuur ons kan meevoeren op een reis waarvan wij het bestaan niet konden vermoeden.’

In het begeleidend essay bij de prijs beschrijft Marie-José Klaver de talloze manieren waarop werkelijkheid en illusie of zelfs vervalsing in de roman door elkaar lopen. De vrouw die de soldaat meeneemt drijft een bloeiende fotografiehandel: tegen geromantiseerde decors van het slagveld laten oorlogsweduwen zich vastleggen. Op de portretten figureert de teruggekeerde soldaat steeds vaker als verloren gewaande echtgenoot of zoon. Zijn traumatische herinneringen worden met de constante retoucheringen steeds verder vervormd en gepolijst. Zo creëert het spel van geleende, aangegeven en ingebeelde identiteiten een ‘samengestelde man’, en leert de soldaat leven met het feit dat hij niet alles over zichzelf weet. 

Initieel bleef De herinnerde soldaat relatief onopgemerkt. Tot NRC vijf maanden na de verschijningdatum een lovende recensie publiceerde. Thomas de Veen noemde het ‘een groots werk, een zeer, zeer goede roman’. ‘Daanje combineert een steeds spannender en beklemmender wordend verhaal met grote literaire diepte, met confronterende vragen.’ Tijdens de uitreiking van de F. Bordewijk-prijs noemde Daanje deze vijfsterrenrecensie ‘verrassend’. ‘Toen zijn heel veel mensen het gaan lezen, dat was echt verbazingwekkend.’ 

Anjet Daanje is schrijfster en filmscenarist. Ze debuteerde als Anjet den Boer met Pianomuziek in de regen (1993). Sindsdien publiceerde ze onder het pseudoniem Anjet Daanje romans als De blinde fotograaf (1998), Suikerbeest (2001), Veelvuldig en alleen (2003) en Gezel in marmer (2006). De herinnerde soldaat werd uitgeroepen tot Beste Groninger Boek 2020 en genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2020. 

Jury

De jury onder voorzitterschap van Aad Meinderts bestond uit Erica van Boven, Jeroen Dera, Arjen Fortuin, Sanne Parlevliet, Jan de Roder, Jeannette Smit en Carl De Strycker en Sarah Vankersschaever. Aan de F. Bordewijk-prijs is een bedrag van 6.000 euro verbonden. 

Uitreiking

De prijsuitreiking vond plaats op donderdagavond 1 april 2021, vanwege de lockdown-maatregelen tijdens een online programma op literatuurmuseum.nl. Philip Huff sprak op iconische Haagse locaties via Zoom met de winnaars van de Haagse literatuurprijzen; Hassnae Bouazza en Splinter Chabot gingen in het Literatuurmuseum in gesprek over de boeken van de bekroonde auteurs en Ester Naomi Perquin bracht een ode aan Guus Kuijer, de winnaar van de Constantijn Huygens-prijs.

Credits portretfoto: Henk Veenstra