Multatuli
(1820-1887)‘Bliksems mooi,’ sprak Jacob van Lennep toen hij eind 1859 voor het eerst het manuscript van Multatuli’s Max Havelaar las. Het boek werd in 2002 uitgeroepen tot het belangrijkste Nederlandstalige werk aller tijden. Zelf vond Multatuli de boodschap van zijn werk – het aan de kaak stellen van misstanden – belangrijker dan de stijl waarin het was geschreven.
Multatuli
door Fredie Beckmans (1956)Een karaktervolle kop vol gelaatsgroeven, waarbij het haar hoog is ingeplant op het voorhoofd, en op de bovenlip de borstelige snor. De ogen liggen diep. Het portret van Multatuli benadert de beschrijving die de schrijver van zijn romanfiguur Max Havelaar geeft: ‘zijn groote flauw-blauwe oogen die, als hy in kalme stemming was, iets droomerigs hadden, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerschte’.
Ambtenaar Eduard Douwes Dekker werd in Nederlands-Indië getroffen door de uitbuiting van het volk. Zijn aanklacht hiertegen heeft een van de bekendste boeken uit de Nederlandse literatuur opgeleverd: Max Havelaar, of de koffijveilingen der Nederlandsche Handelsmaatschappy, geschreven onder zijn pseudoniem Multatuli (‘Ik heb veel geleden’). De titel van het boek is in Nederland een synoniem geworden van eerlijke handel. Niet alleen voor de emancipatie van ‘de inlander’ is Multatuli belangrijk geweest; ook voor vrouwen, arbeiders en atheïsten kwam hij op.
Naast Max Havelaar vormen de Ideën (Ideeën) het hoofdwerk van Multatuli. Een reeks van aforismen, gedachten en stellingen, die vooral maatschappijkritisch van aard zijn, 1.282 in totaal. De teksten op dit portret door schilder-schrijver Fredie Beckmans komen uit de Ideeën. Beckmans heeft een voorliefde voor aforismen; hij maakte ook portretten van Nietzsche en van Robert Walser. Wel gaan ze altijd ook over worst, want Beckmans richtte in 2005 de Worstclub op. ‘Er zijn meer ideeën dan worsten’ is dan ook – als enige – geen letterlijk citaat, maar de persoonlijke inbreng van Beckmans, vrij naar het Duitse gezegde ‘Er zijn meer ideeën dan mussen’.