Cruijff, Hendrik Johannes, fenomeen
Het vermoedelijk bekendste boek dat Scheepmaker schreef gaat over Johan Cruijff. Het verscheen toen de verlosser gewoon nog voetbalde en kreeg de fraaie titel Cruijff, Hendrik Johannes, fenomeen (1972). Het is een boek dat een bijna mythische reputatie heeft gekregen, vooral door Scheepmakers kenmerkende aanpak: hij schreef de verlosser niet in samenspraak met Cruijff, hij interviewde de legendarische nummer 14 niet eens, Cruijff kreeg geen cent van de opbrengsten en verzette zich zelfs tegen de uitgave van het boek. Nee, Scheepmaker voer zoals hij dat altijd deed volledig zijn eigen koers. Vestigde de aandacht op kleine details die anders onbelicht bleven, deelde zijn inzichten op grond van wedstrijdanalyses en Cruijff-beelden die hij herbekeek, ontleedde heel analytisch Cruijffs spel en geen moment hield Scheepmaker zich daarbij in: hij stelde dat Cruijff in die en die belangrijke wedstrijd ondanks zijn doelpunten helemaal niet zo goed had gespeeld, hij ging zelfs zover dat hij voorspellingen voor de toekomst deed, bijvoorbeeld dat op het WK 1974 de finale Nederland tegen Duitsland zou plaatsvinden en dat Cruijff de winnende zou maken (een voorspelling die op de goal na zou uitkomen).
In Scheepmakers nalatenschap bevindt zich een multomap, volgeplakt met krantenknipsels rond het verschijnen van Cruijff, Hendrik Johannes, fenomeen en, zo wordt me in het Literatuurmuseum verteld, vermoedelijk door Scheepmakers echtgenote zo secuur bijgehouden. Interessant aan zulke archiefstukken is dat ze vaak veel meer tonen dan in eerste instantie het geval lijkt. Deze map laat twee dingen heel duidelijk zien: ten eerste hoe dit inmiddels klassieke boek geleidelijk zijn huidige reputatie kreeg. De eerste krantenstukken zijn zonder uitzondering opvallend kort en gaan hoofdzakelijk over de tweespalt tussen kamp-Cruijff enerzijds en Scheepmaker anderzijds.
Het speerpunt daarbij: de vraag of het wel mag, zo’n uitgave als deze, het commerciële gebruik van iemands naam die niet heeft meegewerkt. Er wordt gedreigd met rechtszaken. Een publicatie in het Algemeen Dagblad (1972) – waarin Cruijff onvergetelijk wordt getypeerd als ‘de Amsterdamse zakenman die in het voetballen een aardige bijverdienste heeft gevonden’ – maakt duidelijk dat Scheepmaker wel degelijk inbond, ondanks zijn no-nonsensehouding: enkele cartoons, foto’s en zelfs een paar hoofdstukken werden op de valreep uit het boek verwijderd.