E.J.
Dijksterhuis

De P.C. Hooft-prijs 1951 voor het werk De mechanisering van het wereldbeeld van E.J. Dijksterhuis is toegekend op voordracht van een jury bestaande uit J.C. Brandt Corstius, P.C.A. Geyl, A.M. Hammacher, P. Minderaa, A. Wijffels (voorzitter) en H.J. Michaël (ambtelijk secretaris). Aan de P.C. Hooft-prijs is een bedrag verbonden van 2.500 gulden.

Eduard Jan Dijksterhuis (Tilburg, 28 oktober 1892 – Bilthoven, 18 mei 1965) stamde uit een Gronings onderwijzersgeslacht. Zijn vader bracht het tot directeur van een HBS. Zelf ging Dijksterhuis na de HBS wis- en natuurkunde studeren in Groningen. Hij trouwde met Johanna Niemeyer. Ze kregen drie kinderen. Na zijn promotie, in 1918, keerde hij terug naar Tilburg. Hoewel hij eigenlijk andere plannen had, besloot hij, vanwege een ernstig personeelstekort, leraar te worden op de Tilburgse HBS van zijn vader, waar hij tot 1953 les zou geven in wiskunde, mechanica, kosmologie en natuurkunde. Zijn stijl van lesgeven was weinig rekkelijk. Zijn streng wiskundige, abstracte aanpak sprak sommige leerlingen aan en ontmoedigde vele anderen. Wel bracht hij ook zijn muziekliefde over op zijn leerlingen en vertelde hij over de geschiedenis van de exacte vakken.

Kees Fens roemt in Doorluchtig glas (1997) de beheerstheid en de helderheid van De mechanisering van het wereldbeeld. ‘Het boek is haast onpersoonlijk; de wetenschap heeft er haar eigen geschiedenis in geschreven. Dijksterhuis verdween achter zijn eigen boek, zoals hij altijd een verborgen leven heeft geleid. Hij was, zegt men, op een superieure wijze saai.’ In 1953 werd Dijksterhuis benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de geschiedenis van de exacte vakken in Utrecht. In 1955 volgde een soortgelijke benoeming in Leiden. Zijn colleges waren geen groot succes en zijn publicaties lieten geen grote inzichten meer zien. In 1962 ging hij zonder de gebruikelijke plechtigheden met emeritaat.

Uitreiking

De prijs is in 1952 uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst op het Muiderslot.