Annet
Schaap

‘Een meeslepend verhaal met zinnen die je zou willen zingen en personages bij wie je zou willen horen,’ schreef de jury. ‘De situaties die Annet Schaap schetst ontroeren en ze weet daarbij ook nog eens het perfecte evenwicht te bewaren tussen realisme en magie. Lampje is een boek vol grote thema’s dat bijna niet weg te leggen is voor het uit is. Een kinderboek met klassieke potentie zoals ze lang niet meer verschenen zijn. Een boek waarvoor menig nachtlampje zal blijven branden.’ 

In Lampje (2017) moet je het niet hebben van volwassenen, en van vaders nog minder, vervolgde de jury. ‘Een licht ben je niet,’ zegt haar vader tegen Emilia. Maar niet voor niks wordt ze door iedereen Lampje genoemd. Elke avond steekt Lampje de vuurtoren aan voor haar vader, die zelf niet meer goed de eindeloze trappen op kan lopen en het verdriet om zijn gestorven vrouw wegdrinkt. Tot ze op een dag in zee valt, haar doosje lucifers verliest, wordt gered door zeemeerminnen, door alle commotie de vuurtoren vergeet en er die nacht een schip vergaat. De plaatselijke autoriteiten komen verhaal halen en Lampje wordt uit huis geplaatst. Ze komt terecht in een duistere villa vol nare geheimen, met een monster op zolder en mensen die hun levenslust al lang verloren zijn.  

Met Lampje breekt Schaap met de realistische, alledaagse en knusse toonzetting van de boeken die ze illustreerde en zo zelf mede vormgaf, en maakt een ‘volstrekt andersoortig schrijfdebuut (…) dat door de kritiek onmiddellijk als aanstaande klassieker werd aangewezen’, schrijft Thomas de Veen in het begeleidend essay bij de prijs. Schaap treedt in de voetsporen van Paul Biegel en Tonke Dragt, en blaast ‘de sprookjestraditie van weleer nieuw leven in’. Het verhaal doet denken aan het droevige De kleine zeemeermin van Hans Christian Andersen: ‘Knusheid en gezelligheid hebben plaatsgemaakt voor hardvochtigheid en eenzaamheid.’  

Lampje hoopt dat zij haar vader gelukkig kan maken, maar kwijnt intussen zelf weg in de vuurtoren. Ook het monster op zolder heeft last van een vaderfiguur: het blijkt een jongen met een vissenstaart in plaats van benen. Edward, maar Lampje noemt hem Vis, verschuilt zich in de torenkamer en traint daar de hele dag om op zijn staart – het is maar een vergroeiing, zegt zijn vader – te leren lopen. ‘Zo creëert Schaap de parallel die het hoofdonderwerp van de roman in het licht zet: zowel Lampje als Vis zucht onder de terneerdrukkende verwachtingen die de grotemensenwereld van hen heeft, en beiden lijden onder de beperkingen die hun leven tot dusver hebben getekend,’ aldus De Veen. Schaap vertelt meer dan een sprookje: het is een ‘subtieler verhaal over vrijheid, dat recht doet aan de onmogelijkheid om wezenlijk te veranderen’.  

Annet Schaap illustreerde sinds de jaren negentig meer dan 200 kinderboeken, waaronder Meester Jaap van Jacques Vriens, de Hoe overleef ik…-serie van Francine Oomen en Superjuffie van Janneke Schotveld. Ze maakte ook de illustraties voor Lampje, dat werd tevens bekroond met de Gouden Griffel, de Woutertje Pieterseprijs en de Vlaamse Boekenleeuw. 

Jury

De jury onder voorzitterschap van Aad Meinderts bestond uit Erica van Boven, Jeroen Dera, Arjen Fortuin, Sanne Parlevliet, Jan de Roder, Jeannette Smit, Carl De Strycker en Sarah Vankersschaever. Aan de Nienke van Hichtum-prijs is een bedrag van 6.000 euro verbonden. 

Uitreiking

De feestelijke prijsuitreiking vond plaats op zondagmiddag 21 januari 2018, tijdens het Schrijversfeest in het Theater aan het Spui in Den Haag. 

Credits portretfoto: Bonnita Postma