Willem Frederik Hermans

Er is een souvenirwinkel die rendierhuiden, Lappenkle­derdrachten, rendiergeweien, kleedjes, sleden die op boot­jes lijken, ansichtkaarten met Lappenfamilies in technicolor en ijsbeervellen verkoopt. Voor de deur staat een opgezette ijsbeer op straat.

Iedereen die erlangs komt aait de beer, ik ook.

Een vader tilt zijn zoontje erop en probeert een kiekje te maken.

De ijzerwinkel is gesloten. Niet vergeten waar hij is. Er mor­genochtend weer naartoe gaan om een meetlint te kopen. Het is gemakkelijk te onthouden. De winkel ligt aan een plein dat afhelt naar het water.

Midden op het plein staat een monument van blauw brons, een man in poolkleding op een vierkante sokkel.

Hiervandaan zie ik hem op z’n rug. Wie is hij? Ik loop er­heen en lees de naam die op de sokkel staat:

ROALD AMUNDSEN

Met zijn gezicht naar de fjord, staat de bedwinger van de Zuidpool over het water te turen en naar de zwarte bergen aan de overkant, waar zelfs nu nog witte strepen sneeuw op liggen.

Hij staat wijdbeens, alsof hij voortdurend weerstand moet bieden aan een storm. Toch is hij blootshoofds. Zijn capu­chon ligt in brede plooien om zijn hals. Zijn anorak is lang als een nachthemd en de dikke ronde pijpen van zijn broek hangen over zijn laarzen.

Zijn voorhoofd is hoog, de haargroei op zijn hoekige sche­del kortgeknipt. Zijn snor is dik en voornaam en je kunt je niet voorstellen dat er dikke ijspegels aan gehangen moeten hebben en dat de ontdekker daarbij misschien minder se­reen heeft gekeken. Maar waarom eigenlijk niet.

Even later bemerk ik tot mijn verbazing dat er hier op dit plein nog een tweede monument is. Ik moet het eerder op de avond over het hoofd hebben gezien. Het is niet groot, je kijkt er gemakkelijk overheen en het heeft geen hoofd. Het is niets anders dan een ruwe kei van rood graniet, waarop een bronzen plaat met een tekst is aangebracht.

Heel voorzichtig spel ik dit opschrift. Ik vind het zo merk­waardig dat ik het overneem in mijn zakagenda:

Eidis Hansen labukt Balsfjord 1777-1870 bar denne stei­nen frå fjaera her og omlag hit. Steinen veg 371 kg.

Al ken ik geen woord Noors, ik begrijp volledig wat er staat. Ik heb zelfs het gevoel dat ik het ook zo wel zou hebben kun­nen onthouden, zonder het over te schrijven. Eidis Hansen. Droeg 371 kilo. En hij (of misschien zij?!) is 93 jaar oud ge­worden.

Mijn bagage weegt bij elkaar nog net geen dertig kilo.

Dit blijkt opnieuw als koffer en rugzak worden gewogen op de luchthaven, die een houten gebouwtje is, waaruit een smalle, maar zeer lange steiger in het water uitsteekt. Verder niets.

[…]

De lucht is helder, zonder dat de zon schijnt.

Maar tegelijk als het groene watervliegtuig landt, komt de zon door, alsof het vliegtuig de wolken blijvend doorbroken had. Terwijl ik over de steiger loop, denk ik plotseling dat mijn reis een groot succes zal worden.

De hoogte waarop gevlogen wordt, bedraagt ongeveer 300 meter. Ik zie de kust en de bergen als op een maquette. Ik kan de kaart gemakkelijk herkennen in de werkelijkheid: de kust­lijn, baaien, eilandjes, gletsjers, rivieren, kale hoogten. Het is alleen maar jammer dat niet dit gebied waar ik nu over­heen vlieg, straks het onderwerp van mijn proefschrift zal moeten zijn. 

Mijn proefschrift! In plaats van nog langer de namen op de kartonnen kaart te ontcijferen, dwalen mijn gedachten af van dit landschap.

Nu klinkt door de stilte het kleine geknetter van een mo­torbootje. Hier in Alta is zelfs geen steiger, zoals in Tromsø. De man in het bootje werpt een touw naar de piloot die op een drijver staat.

Ik verlaat de cabine, stap op de drijver en van de drijver stap ik in het bootje. Mijn rugzak en koffer worden aangege­ven.

De oever is zo ver weg, dat ik niet kan onderscheiden of er mensen staan. Arne?

Achter mij begint de motor van het vliegtuig weer te draai­en, startend met scherpe knallen.

Omkijkend, zie ik hoe het vliegtuig snelheid meerdert, de drijvers stuwen hoge golven op, die het bootje bereiken en omhoog stoten. Op deze kunstmatige deining gedragen, vaart het naar de oever.

Een eindje van de weg af staat een houten huis, als villa ge­bouwd, met een serre. Op het terrein van dat huis, schuin er­voor, zie ik een groene tent.

Arne zegt:

– Qvigstad slaapt misschien al, of hij is er niet.

De tent is aan alle kanten met treksluitingen gesloten. Arne loopt er naartoe en ik hoor hem Qvigstad’s naam roe­pen. Daarna hoor ik hem nog andere woorden uiten. Arne hurkt. Arne richt zich weer op.

– Ik denk dat hij is gaan vissen.

Om iets te doen neem ik aan elke hand een rugzak en sleep ze de tuin in.

– Voorzichtig met het gras. Hier is het nog zeldzamer dan in Alta.

– Wat zullen we doen?

Wij smeren onze gezichten en handen in met muggenolie, steken daarna allebei een sigaret op.

– Omdat we morgen toch verder moeten, is het de moeite niet de tent op te zetten, zegt Arne.

– Wat wil je dan?

– Ik zal vragen of we niet op de veranda overnachten kun­nen.

Hij bedoelt de serre, die inderdaad niets is dan een veran­da, met glas afgeschoten.

Terwijl hij weg is om het te vragen, loop ik voorzichtig tus­sen de met gras begroeide plekken door terug naar de weg, steek over en ga zitten aan de rand van het meer.

Alleen Qvigstad kan meevaren, wij geven hem de vijf rug­zakken aan en de driepoot van de theodoliet. Voor meer dan twee mannen is er geen plaats in de boot die niet breder is dan een boom. Arne, Mikkelsen en ik zullen om het meer heen lopen en daarna nog een eind langs een rivier, tot een afgesproken punt waar Qvigstad en de sterke man op ons zullen wachten, om dan te voet verder te gaan, dwars over de waterscheiding. Over een gebergte, de Vaddasgaissa en dan naar een meer. Het meer Lievnasjaurre.

Mijn hoofd is door muggen omzwermd. Muggen gaan op mijn voorhoofd zitten, op mijn neus, op de ruggen van mijn handen.

Zwarte schaduw stroomt van de Vaddasgaissa over de vlak­te naast de zuidelijke helling. Voorbij de schaduw is de grond lichtgroen, grasgroen, donkergroen, british racing green, bruin. Meertjes en kronkelende waterlopen weerspiegelen blauw en roze van de hemel in de kleuren van geanodiseerd aluminium.

Qvigstad houdt met gestrekte arm een tak tussen duim en wijsvinger. De tak hangt als een schietlood naar beneden. Een afgeknot zijtakje, onder aan de tak, is door de kieuw van een grote dode vis gestoken.

– Zie je wel! Rooie buik!

– Blijf even staan!

Ik breng mijn fototoestel aan mijn rechteroog.

– Houd hem iets hoger!

Scherp, in het midden van de foto de vis, de tak en de hand die de tak vasthoudt. Daaraan de arm van Qvigstad, naar achteren vervagend tot aan zijn hoofd, dat buiten de scherp­te zal blijken te liggen, maar toch herkenbaar zijn. Ik maak de foto met grote lensopening. Ook de berg Vuorje op de achtergrond en de zwarte wolken in de blauwe lucht zullen vaag worden afgebeeld.

– Met die baard en die hoed lijk je wel een struikrover. In het land zonder struiken.

Het toestel in mijn handen houdend als een pastoor zijn brevier, doe ik een stap naar hem toe.

– Dit is een meerforel, zegt hij, naar de vis wijzend, rooie buik. Veel groter dan die andere forel.

Ik zou nog iets tegen hem willen zeggen, maar er schiet mij niets te binnen. Qvigstad is een van die mensen aan wie je zou willen vragen: Wat denk je eigenlijk over mij (maar wanneer stel je nu zo’n vraag?) en dan zou hij antwoorden: Helemaal niets (maar wie geeft nu zo’n antwoord?).

Arne, Qvigstad en Mikkelsen staan met hun drieën naar de overkant van het meer te kijken. Mikkelsen heeft een pris­makijker in zijn handen. Ik sta op, zie niets, zie dan plotse­ling wat zij bedoelen.

De hellingen van de berg Vuorje lijken in beweging geko­men te zijn. Het is of de bodem, de planten en de sneeuw­vlekken voeten gekregen hebben.

Ik verman mij en strompel naar Arne toe.

– Luister! Luister goed!

Ik luister met open mond. De lucht is vervuld van een soort gebrom, ik weet niet hoe ik het geluid omschrijven moet. Een geknor, een gegrom van een groot horizontaal wezen dat zich over de hele helling heeft uitgespreid.

Door de kijker gezien, is het net of je de dieren kunt horen knagen. Ze zijn beige of bruin, maar ook dikwijls wit met vlekken hier en daar. Om beurten laten wij het schootsveld van de kijker over de dalwand glijden om te zien of we de herder van de dieren kunnen ontdekken. Maar hij is mis­schien wel een kilometer verderop. Langzaam dalen ze af naar de rivier.

– De wind is in onze richting, zegt Mikkelsen, als we wil­len, kunnen we er veel dichterbij komen.

– Ze zijn eigenlijk even schuw als wilde dieren, vertelt Arne. Zodra ze je ruiken, gaan ze ervandoor.

Rendieren. Fabelwezens van kerstkalenders en ansichtkaar­ten. Herten met geweien van vilt. Exotisch en door overmaat van beroemdheid banaal geworden. Maar dat rendieren voortdurend grommen heb ik nooit geweten, nooit ergens gelezen en ik zou het nooit hebben kunnen vermoeden.

Ik strompel voort, de anderen achterna, om zo dicht mo­gelijk bij de rendieren te kunnen komen. De lage zon werpt mijn schaduw voor mij uit, die tien maal langer is dan ikzelf ben. Iedere voetstap komt op andersoortig terrein terecht: mos, een struik, een steen en maakt een ander geluid. Daar­doorheen alleen het ruisen van de rivier. Enkel als ik stilsta, bereikt het grommen van de rendieren mij, zoals je hartslag alleen tot je doordringt als je stil in bed ligt. De voorsten staan al in het water en nog verontrust onze aanwezigheid hen niet. Wij horen nu ook het klingelen van de bellen die sommige bokken dragen. Maar zelfs dit geluid geeft ons niet aan de bewoonde wereld terug.

Over de rivier, opgestuwd door het dal, naderen lage wolken, zo laag dat zij de grond raken. Flarden witte mist, in lagen die ons een gestreept uiterlijk geven. Wij lopen langzaam naar de tenten terug.

Raadselachtige geulen verdelen de helling in horizontale terrassen. Eenmaal heeft het ijs tot die hoogte gereikt en de geulen uitgeschuurd. Zo is een amfitheater ontstaan voor reuzen met onderbenen van vijftig meter lang. Maar als ik de hoogste galerij bereikt heb, ben ik nog een heel eind van de top vandaan. Bergen worden altijd hoger, zodra je ze gaat beklimmen.

De berg Vuorje, bij het meer waar wij vandaan komen, is vanhieruit nog duidelijk te zien, nu de wolken plotseling wegtrekken. De enige hoge berg in de hele omtrek.

Ons nieuwe kamp ligt midden tussen twee kleine meer­tjes, die omzoomd zijn door groen moeras.

Stroken water lopen tussen het groen, maken soms rechte hoeken met elkaar, als waren het sloten gegraven door ver­veners. De hemel is zwart, diepblauw en donkerrood, of drie kleuren verf door elkaar heen gelopen zijn zonder zich te vermengen. De zon komt nu en dan bloot en geeft dan zelfs nog wat warmte.

Ik laat mijn ogen over dit eenvoudige landschap gaan, ner­gens door bomen versluierd en toch zo geheimzinnig. Het is kaal en maakt geen kale indruk door de talloze kleurschake­ringen van de nietige planten, de mossen, de grote keien en de lege plekken. Er is niemand in de wijde omtrek en er zal ook niemand komen opdagen en toch kun je het geen een­zaam landschap noemen. Waarom niet? Ik weet het niet. Ik word bevangen door een vreemde fantasie: er altijd blij­ven, er niet meer weggaan, tot ik over een paar maanden in­sneeuw en pijnloos doodvries.

Boven.

Wat zie ik? Niets. Aan alle kanten omgeven door witte nevel. Ik kan alleen het vlakke stukje waar ik op sta, zien. Wanhopig loop ik heen en weer: overal afgronden om mij heen die eindigen in damp. Waar zijn Mikkelsen en Qvigstad? Misschien vlakbij, maar zien kan ik ze niet. De wolk verglijdt alsof ik in een vliegtuig zat, is soms dichter en soms minder dicht, maar hij moet eindeloos uitgebreid zijn en aan de belemmering van mijn uitzicht komt geen eind.

Ik knijp mijn ogen dicht van teleurstelling en het lijkt of mijn geest al niet meer op de berg aanwezig is. Waar dan wel? Ergens in die grote ruimte waar de sterren zijn – hier en daar dan. Grotendeels zijn er in de ruimte zelfs geen sterren, grotendeels is er helemaal niets. Ergens in dat niets ben ik en ik kijk naar de aarde die niet groter dan een voetbal schijnt. Ik zie de witte schimmel van het ijs, aan de polen en op de toppen van de gebergten.

De volstrekte nietigheid van de atmosferische laag waarin de mens kan leven, heb ik nog nooit zo diep beseft als nu. Overal waar de aardbewoner komt, heeft hij het al moeilijk en hij hoeft maar naar het uiterste noorden, het uiterste zuiden te gaan, hij hoeft maar op een berg te klimmen en hij bereikt het einde van zijn mogelijkheden.

Ik sta met mijn linkervoet voor de rechter, beide voeten op verschillende stenen, mijn linkerhand houdt mijn linkerknie omvat, de linkerarm is gestrekt om m’n bovenlijf te steunen, dat naar voren hangt met gebogen hoofd. Ik heb de grootste moeite om mijn ogen nog eens te laten gaan over alles dat niet veel is: stenen, mist. Ik ben niet treurig. Ik heb alleen groot medelijden met de andere mensen die zo ver bij mij vandaan zijn en al had ik een radiozender tot mijn beschikking, het zou geen nut hebben hun te zeggen wat ik denk. Ik kan hen niet begrijpen en zij mij evenmin.

[...]

Ik zal liever omkomen als slachtoffer van de elementen dan van de mensen. Zou mij hier een bliksemstraal treffen, of een meteoriet op het hoofd vallen, of stort ik straks naar beneden van vermoeienis, wat een geluk eigenlijk dat het weken duren zal, voor iemand erachter komt en misschien vinden ze mij wel nooit. Groot gevoel van voldoening zal dit mij geven, maar ik moet dan wel als geest nog een poosje verder bestaan om te constateren dat ze me niet kunnen vinden. Of ik op die manier nog vollediger verdwijn, alsof dan tenminste mijn dood in overeenstemming is met wat ik weet. Omdat mijn leven het nooit zal kunnen zijn.

Nooit... Ik kan hier niet blijven. Ik begin te lopen, ik daal af in de mist.

Hoeveel lucifers bezit ik nog? Vier. Alle struiken zijn drijf­nat omdat het zo lang geregend heeft. Voorzichtig maak ik een brandstapeltje, bij elk takje dat ik erop leg overwegend of het wel droog genoeg is. Ik strijk de eerste lucifer af. Hij waait uit. De tweede en de derde waaien ook uit. De vierde slaagt erin een dun takje aan te steken, maar de vlam dooft bijna onmiddellijk weer. Het takje blijft gloeien. Blazen. Helpt niet. Zelfs het gloeien houdt op. Radeloos zie ik het aan, bijt op mijn dubbelgevouwen rechterduim, snijd dan een forel aan stukken, rol de stukken door het zout en eet ze op. Smaakt bijna als groene haring.

Het dal wordt dieper en nauwer, de wanden steiler, zo steil dat planten er geen houvast meer op vinden. Sommige gesteentelagen steken eruit als boekenplanken waarop sneeuw ligt die de hele zomer niet smelten zal. Sneeuw. Zwart bestofte sneeuw. Maar ook rode sneeuw. Ik neem er wat van in mijn hand en bekijk het met mijn loep, maar het smelt voordat ik de microben die de rode kleur veroorzaken, heb gezien. Zijn, best mogelijk, met een loep helemaal niet te zien. Geen tijd hieraan verspillen.

Nu zijn Qvigstad en Mikkelsen in hun lichtgroene dubbeldakstent, tent waarvan het dak vastgenaaid is aan het grondzeil. Kist van tentdoek, aan de voorkant afgesloten door een driehoek van muskietengaas. Geen insekt kan daar naar binnen. Voor ze zijn gaan slapen, hebben ze alle muggen gedood met hun spuitbus. Dus zijn ze net zo lang tegen de plaag beschermd als zij in de tent blijven. Adempauze in het gevecht dat dag en nacht duurt.

Het forse blauwe water van de fjord en het timide blauw van een hemel die er, zo ver naar het noorden, bijna geen aanspraak meer op schijnt te durven maken blauw te zijn.

Ik lig naast Arne die snurkt en doe geen oog dicht. Ik vraag mij af of ik ooit zal slapen. Arne’s tent heeft de vorm van een piramide, in het midden omhoog gehouden door een bezemsteel, die al eens een keertje is gebroken, want ongeveer op de helft is er koperdraad omheen gewikkeld.

Een grondzeil heeft deze tent niet. Een los stuk plastic moet verhinderen dat vocht uit de grond in onze slaapzakken trekt.

Het tentdoek is wit van kleur en met allerlei lappen versteld, net als Arne’s kleren. Het is alleen aan de hoeken vastgestoken met pennen in de grond. Wij hebben er rondom stenen tegenaan gelegd, dat de wind er niet al te hard onderdoor blaast, maar tegen de muggen kunnen wij ons op geen enkele manier verdedigen. Ze verzamelen zich in de top van de piramide, waar ik recht tegenaan kijk, als ik op mijn rug lig. Groepsgewijze komen ze naar beneden om zich op onze handen en gezichten te verzadigen.

Om de beurt staat een van ons vieren op, zet zijn fototoestel neer, ontgrendelt de zelfontspanner en gaat weer bij de overgebleven drie zitten.

Wij zetten de tenten op en trekken zoveel mogelijk natte kleren uit om ze te drogen te leggen. Mikkelsen heeft onderweg een rendiergewei opgeraapt en is kinderachtig genoeg het mee te sjouwen als een toerist. Hij had het boven op zijn rugzak gebonden, zodat het leek of het op zijn hoofd zat. Nu steekt hij het voor de tent in de grond en gebruikt het om er zijn sokken op te drogen. Aanstaande winter zal het op zijn studentenkamer boven zijn bed hangen, dat weet ik zeker.

Zoals ik het hen heb zien doen, belaad ook ik mijn rug. Godverdomme, zwaarder nog dan ik gedacht had.

Ik verzet mijn voeten vlug­ger en verder, ik adem nu alleen nog maar door mijn mond, maar zelfs zo heb ik het nog benauwd en daarom duw ik het muggennet omhoog. Een mug wordt aangezogen door mijn adem, ik voel hem achter in mijn keel op mijn huig. Ik hoest, blaas, probeer zoveel mogelijk speeksel af te scheiden, slik.

Ik heb hem doorgeslikt.

In de kamer. Houten kamer. Een oude vrouw, twee korte zwarte vlechtjes, geel gerimpeld gezicht, zit hoogzwanger bij een raam. Ik stoot een paar woorden uit in het Engels. Zij lacht, staat op en loopt de kamer uit. Hoe kan zij, zo oud, nog zwanger zijn? Het plafond hangt vol met van die stroken gelijmd papier, waar vliegen op gaan zitten om nooit meer los te kunnen komen.

Een deur naar een andere kamer staat half open. Daarachter zie ik bedden. De kinderen stellen zich op in de deuropening, klaar om de deur voor mijn gezicht in het slot te gooien, mocht ik iets doen dat zij gevaarlijk vinden. Ik wankel, maar verroer geen vin.

Karasjok. Houten huizen tegen de oevers. De Lap laat de boot op het droge lopen vlak bij een stalen boogbrug. Wij stappen allebei aan land.

Aarzelend en chaotisch komt een kudde bruine koeien over de stalen brug.

In Russenes stopt de bus wel een half uur, omdat hier de boten naar en van Noordkaap aanleggen.

Bij de halte zie ik een meisje staan. Zij draagt een lange broek, een doekje om haar hoofd en naast haar, bij haar voe­ten, staat een kartonnen koffertje. Ik strompel om haar heen. In de rechterpijp van haar broek zit een stop op de knie en haar wenkbrauwen zijn onhandig geplukt. Zij kijkt ook naar mij, maar misschien alleen omdat ik zo zielig loop te hinken.

Is dit de hoofdstraat van Alta? In elk geval blijkt hier het bus­station te zijn en recht daartegenover zie ik het postkantoor.

Wij leggen de bagage op de grond, zoals alle mensen die op de bus wachten. Arne steekt over naar het postkantoor, ik blijf staan.

Onder de wachtenden is een groepje Lappen, die ik nauw­keurig bestudeer, hun kleren vergelijkend met de ansicht­kaarten die ik gezien heb. Geen twee zijn gelijk gekleed. De algemeen beschaafde Europese kleding is in ongelijke mate van onderen naar boven tegen hen op gekropen.

Een enkel oud mannetje draagt nog zelfgemaakte zachte laarzen van rendiervel. Sommige vrouwen lopen al op gewo­ne schoenen en haar vleeskleurige nylons vloeken afschuwe­lijk bij de rest van het kostuum: de helderblauwe bloeze, met een riem om het middel samengesnoerd, de rode muts met oorkleppen.

Arne, Qvigstad en Mikkelsen hebben dat allang begrepen. Qvigstad wijst naar een plaats waar zelfs helemaal geen ste­nen zijn en Mikkelsen en Arne komen bij hem staan en knik­ken.

Zij gaan zitten en trekken hun laarzen uit. Het wordt wa­den.

– Sokken kun je beter aanhouden, zegt Arne, dan zijn de stenen minder glibberig.

De rivierbodem is volledig met rolstenen bedekt.

Mijn schoenen, met de veters aan elkaar geknoopt, hang ik om mijn hals. Ik zet eerst het statief voor mij in de rivier, klem mij met twee handen vast en stap zoveel mogelijk òp de stenen, niet ertussen. De kou van het water drijft tand­artsboren in mijn voeten.

In de namiddag lopen wij langs het meer tot we de monding van de rivier bereiken en langs de rivier, tot hij smal genoeg wordt om eroverheen te gaan, springend van steen naar steen.

Arne, Qvigstad en Mikkelsen hebben rubberlaarzen tot hun knieën, ik ben de enige met gewone bergschoenen van leer. Ik hoef maar een keer mis te springen en kan verder op natte voeten.

Zonder aanloop spring ik naar de eerste steen. Erboven­op! Mij tot het uiterste concentrerend spring ik naar de vol­gende, en zo naar weer een volgende, op elke steen diep ademhalend; bij het neerkomen kan ik soms alleen nog door het slaken van een kreet mijn evenwicht niet verliezen.

Arne, Qvigstad en Mikkelsen springen niet eens. Als je hen ziet, lijkt het of er geen rivier bestaat, zo rustig stap­pen zij van steen tot steen. Eindelijk sta ik aan de overkant, met droge voeten. Ik heb een voor mijn doen ongeëvenaar­de prestatie verricht, maar mijn hart klopt in mijn keel.

Van Trondheim zou ik geloof ik wel kunnen houden.

Roestbruine houten pakhuizen die aan water staan.

Ach lieve Jezus, ik ben bang. Zelfs als ik van die rotswand te pletter zou vallen, morsdood, zou ik mij na mijn dood nog doodschamen. De kruk der krukken, de klungel uit de lage modderlanden. Qvigstad en Mikkelsen hebben hun geduld ermee verloren. Hij veroorzaakt te veel tijdverlies. Arne is te beleefd om iets te laten merken, maar hij denkt: Was ik maar alleen. Ik zou vlugger opschieten. Ik zou mijn aandacht beter bij mijn werk kunnen houden. Ik zou niet hoeven sjouwen voor twee. Duivel in de hel! (Dit is het Noorse ekwivalent van godverdomme.)

Het is mij op dit ogenblik onmogelijk me voor te stellen dat niemand zich na zijn dood meer ergens voor kan scha­men. Toch heb ik nog nooit zo heftig niet dood willen gaan als nu. En als een kaakslag treft mij de gedachte: is misschien ook mijn vader niet zo’n bijzonder behendige klimmer ge­weest? Was ook hij misschien al een paar keer gevallen voor hij doodviel? Hadden zijn tochtgenoten misschien al bij zichzelf gedacht: dit is de brekebeen van de expeditie, die bezorgt ons niets dan last en oponthoud? Zijn lijk heeft al hun plannen in de war gestuurd.

Werkelijk, ze is terug in no time! 

– Het huis is een banaal wit huis, er staat een grote vleugel in met een heleboel foto’s erbovenop. Je kan je niet voorstel­len dat er een noot van Grieg’s muziek daar geschreven is. Gelukkig vind je verderop in de tuin, je moet naar beneden, een tuinhuisje aan een prachtig meer. Daar staat ook een pi­ano. In dat tuinhuisje heeft hij alles gecomponeerd. Zullen we nog een beetje rondrijden?

Wij rijden rond.

– Grieg, vertelt ze, Grieg moet werkelijk een groot man zijn geweest, dat hij die muziek heeft kunnen schrijven, terwijl hij net als iedereen in een huis moest wonen. Misschien is dat het kenmerk van grote mannen.