Het geheim bestaat uit drie delen met dertig doorlopende hoofdstukken. Hoofdpersoon is Wanda Wiericke, dochter van de afstandelijke vader Egbert en van de zangeres Emma. Van kinds af aan is Wanda door het pianospelen gegrepen, dit tot afkeer van haar vader. Haar moeder moedigt haar juist aan, haar pianobegeleider meneer De Leon wordt Wanda’s leraar. Wanda voelt zich meer aangetrokken tot hem dan tot haar eigen vader. Aan de gelukkige leerjaren komt een einde door de Tweede Wereldoorlog. De Leon wordt gedeporteerd en in het gezin wordt een gehandicapte zoon, Frank, geboren.

Wanda maakt het gymnasium niet af en gaat tegen de zin van haar ouders naar het conservatorium. Ze ontwikkelt zich tot een wereldberoemde pianiste. Ze is dan al samen met haar man Bouw, die werkzaam is in een instelling voor zwakzinnigen. De twee groeien al snel uit elkaar. Na een miskraam gaat het slechter met Wanda. Het huwelijk wordt ontbonden. Wanda’s moeder sterft en geeft haar geheim prijs: Wanda is niet de dochter van Egbert, maar van meneer De Leon. Wanda krijgt steeds meer last van reuma en moet het pianospelen opgeven. Ze gaat in Zuid-Frankrijk wonen. Dat bericht komt Bouw ter ore, hij rijdt naar de plaats waar zij woont. Of ze elkaar daadwerkelijk ontmoeten blijft open.

Zo chronologisch als het hier staat, is de roman niet opgebouwd. De reis van Bouw naar zijn ex-vrouw omspant de fragmenten en hoofdstukken die in het verleden spelen. Die fragmenten uit het verleden zijn in de tegenwoordige tijd geschreven, de reis van Bouw in de verleden tijd. Zo lijkt het verleden dichterbij dan het heden. Dat versterkt de uitwerking op de lezer van de geheimen van deze roman. Veel critici hebben er op gewezen dat in Het meesterstuk Enquist wel zeer nadrukkelijk het staketsel van Don Giovanni opvulde en alles volgens de leerboeken psychisch duidde. Het geheim is in die zin veel listiger dan het debuut.

Over haar tweede roman heeft Anna Enquist zelf geschreven: ‘Het geheim kan gelezen worden als het verhaal van een huwelijk, als een roman over het conflict tussen liefde en kunst, of als een verhandeling over de verderfelijke invloed van geheimen op de ontwikkeling van een kind. Op de allereerste plaats is Het geheim een monument voor het pianospel.’ Veel van wat Anna Enquist aanstipte in haar artikelen en lezingen komt in Hetgeheim aan bod. De verhaallijnen van de roman zijn zo krachtig dat het gevaar van té theoretische uitweidingen wordt gedempt.

Muziek als therapie

Zwaarmoedig is Wanda haar hele leven. Bij vlagen put ze zich zo uit dat ze een inzinking krijgt. Na haar miskraam vlucht ze in de muziek, ze gaat een lange tournee maken, de verwijdering tussen haar en haar man Bouw zet in. Ook bij fysiek ongemak helpt het spelen. ‘In twintig minuten speelde ze een stijve nek eruit met langgebroken drieklanken. Oefeningen in eenzaamheid verricht, want niet om aan te horen. Bouw was de enige die er wel graag naar luisterde, hij was geïntrigeerd door het gymnastische, het arbeidsaspect ervan. Hij kon de klank horen groeien, hij hoorde de snelheid toenemen als bij een locomotief die op gang komt, zei hij.’
 

Carrière

Bouw leest in de krant over een cd met pianostukken, gespeeld door zijn ex-vrouw. ‘Zij laten ons een hartstochtelijk pianospel horen, vurig doch beheerst, en gesierd door een perfecte techniek die altijd in dienst van de muziek staat.’ Wat de favoriete muziekstukken van Wanda waren, wordt ook beschreven: ‘Wiericke werd vooral beroemd door haar vertolking van variatiewerken en wist als geen ander de grote lijn vast te houden in gefragmenteerde composities zoals de Études Tableaux van Rachmaninov en, haar grootste prestatie, de Préludes van Chopin.’

De vierentwintig préludes van Chopin zijn geen losse impressies, bij elkaar geplaatst tussen twee kaften, maar vormen een op velerlei manieren samenhangend geheel dat voor Wanda meer betekent dan de som der delen. Een mooie vooruitwijzing naar de stukken die Ivo Janssen zal spelen tijdens de theateravonden, afgewisseld door de gedichten van Anna Enquist.

Spelopvatting

‘Achter de Goldbergvariaties lagen Goldbergvariaties en daarachter wéér!’ Wanda Wiericke is het type speelster dat blijft zoeken naar een nieuwe interpretatie, naar een nog betere manier van spelen. ‘Met helderheid had zij niet veel op. In de muziek werd helderheid verschrikkelijk overschat. Met transparante helderheid zette de pianist het thema neer, las je in de kritieken. Maar wat had je daaraan als dat thema niet afstak tegen een duistere ondergrond? Helderheid was goedkoop, gemakkelijk en misleidend. Het verhulde de geheimzinnige ondoorzichtigheid waarin de kern van alle muziek schuilging.’ Het is deze opvatting die je ook vaak verwoord ziet in de gedichten van Anna Enquist.
 

Tweetaligheid

Wie alleen de techniek tot in de puntjes beheerst, kan goed spelen, maar zal nooit ten volle de snaar bij het publiek raken. De pianisten die wel hun gevoel in het spel leggen, lukt dat wel. Door de hele roman maakt Enquist duidelijk dat het geen kwestie is van kiezen, maar van samengaan: ‘Wie alleen de gevoelstaal spreekt is expressief, maar onbeheerst. Het geheim is de tweetaligheid. Als je dat met je eigen geheim combineert kan geen luisteraar de radio uitzetten straks,’ zegt één van haar leraren tegen Wanda.

Het geheim is door diverse recensenten ook opgevat als een muziekstuk. Criticus Rob Schouten is die mening het sterkst toegedaan: ‘De twee tijdlagen zoals Enquist die heeft geïncorporeerd, hebben iets weg van een dialoog tussen twee instrumenten, een cellosonate bijvoorbeeld (Enquist speelt naast piano ook cello). Er is zelfs een moment, tussen het negende en het twintigste hoofdstuk, dat je van een melodische modulatie zou kunnen spreken, de twee verschillende toonsoorten, lossen in één akkoord op.’
 

Het geheim

‘Je eigen geheim,’ zegt de leraar tegen Wanda. ‘Ze kent haar eigen geheim niet, en toch weet ze wat hij bedoelt.’ Glücklich ist, wer vergisst, was doch nicht zu ändern ist.’ In een interview zegt Anna Enquist over een wel heel cruciale zin in de roman: ‘Het motto van de moeder in Het geheim – die er maar niet toe komt zich van haar geheim te ontdoen en probeert het weg te drukken. Dat is niet goed, daar zie je in het boek ook de gevolgen van. Naar mijn opvatting moet je erkennen wat niet te veranderen is. Gewoon je ogen sluiten, dan gaat het mis. Nu zie ik in mijn praktijk natuurlijk alleen maar mensen bij wie er iets mis is gegaan. Maar ik denk echt dat dingen wegmoffelen, erover heen leven, dat dat niet goed is.’ Het geheim van de vader die haar vader niet is, is voor Wanda altijd voelbaar, ze ervaart het ook, maar ze kent het geheim niet. Dat bepaalt ondanks haar successen als pianiste haar tragische leven. ‘Anna Enquist heeft verstand van gevoel,’ schreef Aleid Truijens heel terecht in haar bespreking van de roman. Als psychoanalytica en als schrijver. Daardoor is ook de roman tweetalig.