Leo Vroman werd op 10 april geboren in Gouda, in een joods gezin. Zijn vader Samuel Jacob Vroman ‘bestond voornamelijk uit natuurkunde, grappen, klassieke muziek en sigaren’, zoals Vroman ooit schreef. Hij doceerde natuurkunde en mechanica aan de Rijks-hbs in de stad. Ook zijn moeder, Anna Vroman-Vromen, door Leo en zijn drie jaar oudere broer Jaap wel ‘Messebout’ genoemd, werkte als leraar, zij gaf wiskunde.

Op het veldje achter het huis speelde Leo als klein jongetje het liefst. Tussen het groen, dicht bij de dieren. ‘Als iets mij maar dichter bij de dieren kon brengen was het allang best. Zelfs mijn eigen bronchitische adem in het donker deed mij met genot denken aan het geklaag van zeemeeuwen boven een verlaten strand.’ (Warm, 1994)

Het was een hecht gezin, waar veel over wetenschap gesproken werd, maar evengoed over kunst en literatuur. Orthodox was het gezin Vroman niet, maar joodse feesten werden wel gevierd. Maar bij het christelijke Pasen kwam de familie ook samen, schilderden Leo, Jaap en hun neefjes en nichtjes ‘wereldse’ paasscènes met kippen, eieren en hazen, terwijl rond de paastafel de traditionele matses gegeten werden, ‘waarbij wij soms opvoedkundigheidshalve werden aangemoedigd om uit onze ongerezen schijf de landkaart van Italië of Engeland te knagen’.

Na zijn middelbareschooltijd – Leo was verlegen met meisjes, maar slaagde als beste – gaat hij in 1932 studeren in Utrecht. Hij wordt lid van studentenvereniging Unitas, daar is de ontgroening minder extreem dan bij het corps: ‘Toch had mijn milde ontgroening diep effect op me: binnen een paar weken leerde ik met vreemdelingen te praten, minder te blozen, iets meer te eten, mijzelf belangrijk te vinden en laat naar bed te gaan.’

Vrijwel ieder weekend gaat hij naar Gouda. Leo en Jaap voerden met hun ouders flinke discussies over hun studies. In het gezin Vroman, met een natuurkundige en een wiskundige, een geoloog en een bioloog in opleiding, gold wel zoiets als een hiërarchie van wetenschappen: de ‘hardste wetenschap’ had het meeste aanzien. Eind jaren dertig, als het rommelt in Duitsland en Joden op de vlucht voor Hitler hun heil zoeken in Nederland, veranderen de gespreksonderwerpen.

‘Ernstiger luisterde ik naar de discussies tussen Jaap en mijn ouders over het Joods zijn, want mijn ouders en ik voelden ons toen nog geïntegreerd of geassimileerd, en dat laatste was een scheldwoord geworden in het woordenboek van de zionisten. Ik herinner mij nog hoe Jaap over de tafel heen naar mijn terugdeinzende ouders toe leunde en uitriep: “Dat is struisvogelpiestook!!”’ Jaap emigreerde in 1940, vlak voor de oorlog uitbrak, met zijn vrouw naar Tel-Aviv. Leo leerde in 1938 in Utrecht Tineke Sanders kennen, de liefde van zijn leven.

Op 14 mei 1940, de dag van de Nederlandse capitulatie, ontvlucht Leo zonder haar het land. Hij komt terecht bij Tinekes vader in Batavia. In januari 1942 overlijdt Leo’s vader aan een hartaanval. Niet lang daarna wordt Leo geïnterneerd en zijn moeder, die de oorlog zal overleven, wordt gedeporteerd naar Westerbork en Theresienstadt.

Na de oorlog wil Leo zo snel mogelijk terug naar Nederland, naar Tineke. Hij regelt het zo dat hij ‘op verlof’ mag. Zijn reis gaat via Amerika, waar zijn rijke oom Isidore Snapper, een man met veel aanzien in de medische wetenschap, hem overhaalt te blijven en te kiezen voor zijn wetenschappelijke carrière.

Leo kan dankzij oom Snapper in een ziekenhuis in New Brunswick (New Jersey) als assistent-onderzoeker aan de slag. Tineke zal in Utrecht eerst haar doctoraalexamen medicijnen doen en dan overkomen.

Aanvankelijk woont Vroman alleen op een kamertje. Hij werkt, maakt zich het New Yorkse leven eigen en verhuist op zeker moment naar New Brunswick. Hij gaat in huis de eenzaamheid te lijf door nu en dan zichzelf voor de gek te houden:

Tineke voegt zich op 9 september 1947 bij hem. Ze werkt op het lab bij Leo en samen betrekken ze een kamer in Highland Park. Ze leven bescheiden. ‘Onze twee rieten stoelen waren een cadeautje, en de rest kostte haast niets.’

In juli 1950 wordt hun dochter Geraldine, Geri, geboren. Tineke houdt voorlopig op met werken, en Leo voelt zich van ‘abstracte bioloog’ meer en meer het ‘vaderdier’ worden dat zijn gezin moet onderhouden. Dat gezin wordt in maart 1952 uitgebreid met dochter Peggy-Ann. De moeders van Tineke en Leo wonen om beurten voor langere tijd in Amerika. Anna Vroman woont de rest van het jaar in Israël, bij Jaap. Mix, zoals Tinekes moeder in de familie wordt genoemd, is kort na de oorlog weduwe geworden.

Zeven jaar na zijn aankomst in Amerika wordt Vroman genaturaliseerd: ‘3 maart word ik Amerikaantje,’ schrijft hij in 1952 in een brief aan Jan Greshoff. En later: ‘Dat examen was 1 vraag: kan je ooit president worden?’ Tineke wordt een jaar later Amerikaans staatsburger.

In Nederland komen ze niet vaak, contact met vrienden wordt vooral via brieven onderhouden. Ook met zijn uitgever, Querido, die in 1947 door toedoen van Tineke zijn eerste bundel publiceerde, is het contact vooral schriftelijk. In 1958 reist het gezin Vroman voor het eerst sinds de oorlog weer naar Utrecht voor Leo’s promotie. ‘In Utrecht leek veel onveranderd. Verdwenen waren de ellendige tijden die ik net niet had meegemaakt. Alleen bij nacht veranderde de stad in iets Amerikaans: dan lieten de lichtreclames de Nieuwe Wereld zien.’ (Warm, 1994)

New York is het nieuwe thuis, daar is het werk, daar is de plek waar de kinderen opgroeien en naar school gaan. Maar zeker Tineke voelt ook ongemak bij de Amerikaanse manier van leven. In een brief aan de familie Greshoff schrijft ze: ‘Ik voel, nog altijd, een gemis in de persoonlijke verhoudingen met de mensen hier. Er is een soort zelfgenoegzaam materialisme dat begrijpelijk is – de meeste ouders zijn zgn. second generation Americans, waarvan de ouders nauwelijks Engels spraken en hard ploeterden – maar het is toch niet prettig. De kinderen zijn gewend aan school en hebben vriendinnetjes. Maar ook hier voel ik zekere reservaties – mensen worden niet om wat ze zelf zijn geaccepteerd, maar om waar ze toe horen: religieus (Joods en Catholiek) en ook wel sociaal.’

En Leo mag dan in zijn werk af en toe vergeten dat bij het bloed dat hij onderzoekt een heel leven hoort, daarbuiten is hij zeer betrokken bij wat er in de nabije omgeving en verder in de wereld gebeurt. Als er na de moord op Martin Luther King in 1968 een herdenking wordt gehouden in de stad, is Leo erbij, samen met Geri.

Met zijn joodse komaf is Vroman niet bezig, op grappen over zijn grote neus na. Toch, als hij in 1966 een uitnodiging krijgt om te spreken op een wetenschappelijk congres in Duitsland, aarzelt hij: ‘Sommige familieleden waren wel tegen zo’n reis.’ Hij gaat, maar eenmaal in Würzburg voelt hij zich niet op zijn gemak. Duits spreken durft hij nauwelijks, en zijn lezing leidt hij in met de mededeling dat hij joods is en dat het besluit om naar Würzburg te komen niet vanzelf kwam.

Al dan niet ingegeven door zijn wetenschappelijke werk, verandert Vromans kijk op het bestaan. Een veel meer omvattend ‘Systeem’ dat alle verschijnselen in zich verenigt, de mooie en de lelijke, liefde, dood, onrecht, neemt daarin de plaats in van wat in veel religies God heet.
God is te plat geworden, te eendimensionaal:

Vanuit dat idee worden de kinderen grootgebracht. Met een school op de grens van de sjieke universiteitswereld en het arme Harlem, hebben ze vrienden ‘wit, zwart, joods, joods-Japans’. Tineke is actief op school, waarmee een ‘vroege en verlokkende vleug van black activism’ het gezin binnenwaaide.

Eind jaren zeventig besluit Tineke verder te studeren. Aan de New School of Social Research doet ze onderzoek naar de revalidatie van mensen die na een beroerte hun spraak kwijt zijn. Ze promoveert en wordt revalidatietherapeute aan het Bellevue Hospital Center.

In 1997 verhuizen Leo en Tineke naar Forth Worth in Texas, om dichter bij hun jongste dochter Peggy te wonen. Ze wonen er in een huis voor ouderen, Trinity Terrace, het thuis van hun laatste jaren.

Sporadisch nog maar komen ze in Nederland, in 2001 voor het laatst. In Texas leven ze nog bijna twintig jaar. Schrijvend, tekenend, ‘iemelend’, puzzelend, rommelend en vooral samen.