Slapen ‘onder een afdakje in de blaren’

Terug in Nederland verblijft Hamburger achtereenvolgens in Utrecht en Breukelen – een omgeving die terugkeert in zijn roman Weideweelde – om na een paar maanden via Brabant al weer te verdwijnen naar België, overal een spoor van schulden nalatend, onder andere voor niet-betaalde huur. Ook in België stapelt Hamburger schuld op schuld, hij wijkt uit naar Frankrijk en duikt daarna weer op in Nederland, dit keer in Arnhem. Hamburger probeert met regelmaat, en met succes, in tijdschriften te publiceren, maar heeft voortdurend geldzorgen. In zijn wanhoop om aan inkomen te geraken, vraagt hij in april 1921 hulp bij het Willem Kloosfonds, dat in 1919 bij de zestigste verjaardag van Willem Kloos was opgericht en financiële steun verleende aan letterkundigen:

Angst om weer te moeten gaan zwerven

In deze periode logeert Hamburger ook enige tijd bij Antoon Thiry in Leiden, om vervolgens in Leerdam te belanden, waar hij een baantje krijgt als assistent van de taalkundige en folklorist G.J. Boekenoogen (1868-1930). Vanuit Leerdam richt hij zich op 19 juli per brief tot De Nieuwe Gids-redacteur Willem Kloos (1859-1938) om zich te beklagen over nog niet uitgekeerde honoraria voor al gepubliceerd werk. Vóór de komende donderdag, ‘de gevreesde dag’, moet hij geld binnenkrijgen, anders, zo lijkt het, wordt hij op straat gezet:

In het vervolg van zijn openhartige brief, waarin ook de Vereniging voor Letterkundigen ervanlangs krijgt, geeft Hamburger een inzicht in zijn ontwikkeling als schrijver tot aan dat moment. Hij heeft nog lang niet het niveau bereikt dat hij ambieert, en voelt een sterke verwantschap met Stijn Streuvels (schrijversnaam van Frank Lateur):

Op het laatste moment komt er een eind aan de geldzorgen van De Man. In een briefje dat hij de volgende dag aan Kloos schrijft, blijkt dat hij inmiddels geld heeft ontvangen. Hij kan ‘weer rustig werken’.
 

‘Werk kan ik niet vinden, weet u niets voor mij?’

Maar op 25 juli 1921, nog geen week na de brief aan Kloos, richt Hamburger zich voor het eerst tot de hem op dat moment onbekende Leo Simons van de Wereldbibliotheek. Hij prijst Simons als ‘kunstenaar’ die bovendien ‘economisch inzicht’ heeft, iets waarin Hamburger zich, afkomstig ‘uit een koopmansgeslacht’, zegt te herkennen. Hamburger steekt de loftrompet over de Wereldbibliotheek, geeft verderop in zijn brief bovendien een opsomming van zijn eigen kwaliteiten en vraagt, als een nauwelijks verkapte sollicitatie, of Simons hem kan helpen: ‘Werk kan ik niet vinden, weet U niets voor mij?’ Hamburger zoekt ‘op een moreele wijze een eenvoudige positie te krijgen, die mij in staat stelt, daarbij nog wat aan mijn literair werk te kunnen arbeiden.’ Hij heeft dan al frank en vrij bericht over de dwaalwegen die hij in zijn leven heeft bewandeld:

De bekentenisbrief lijkt een schuldbewuste aankondiging van iemand die zijn leven heeft gebeterd. Toch gaat het kort daarna opnieuw mis. Bij verstek wordt Hamburger alsnog veroordeeld voor zijn eerdere vergrijp in Dordrecht. Hij wordt vastgezet, om na zijn vrijlating weer opnieuw te beginnen, vanuit het huis van zijn ouders in Gouda. De expliciete brief aan Simons zou hem nog opbreken.