Intermezzo

Biografie

Blijven lezen

Hendrik Marsman werd op 30 september 1899 in Zeist geboren als oudste zoon van Jan Frederik Marsman en Maria van Wijk. Na hem werden twee broers geboren, Frits en Joop. Zijn moeder was voor haar huwelijk onderwijzeres, zijn vader was boekhandelaar van de Zeister Boek- en Kunsthandel, maar hij miste de kwaliteiten om die winkel met succes te drijven. In 1922 werd hij tot zijn frustratie boekhouder.

Marsman volgde de lagere school van de hernhutters, maar werd Nederlands Hervormd opgevoed. Van kinds af aan was zijn gezondheid fragiel. Hij had regelmatig zware longontstekingen, leed aan depressies en was licht epileptisch. In 1914 deed hij toelatingsexamen voor de zeevaartschool, maar werd vanwege zijn gezondheid afgekeurd. Tijdens zijn hbs-periode ontstond een diepe vriendschap met Arthur Lehning, die zijn herinneringen aan Marsman publiceerde onder de titel H. Marsman, de vriend van mijn jeugd (1954). De boezemvrienden groeiden in de jaren twintig uit elkaar.

Marsman (rechts) met zijn vrouw bij Arthur Lehning in Madrid, december 1933

Na een aanvullend staatsexamen gymnasium ging Marsman rechten studeren in Leiden. In die tijd woonde hij in Noordwijk en maakte hij reizen naar Duitsland en Frankrijk. Zijn eerste gedichten waren in de tijdschriften Stroomingen en De Beweging verschenen. In 1924 haalde hij zijn kandidaats en vervolgde zijn studie in Utrecht. Van 1929 tot 1933 was Marsman als advocaat werkzaam, ook in de Domstad, daarna wijdde hij zich geheel aan de literatuur en kreeg hij, behalve als dichter, naam als scherpzinnig criticus. Hij verhuisde naar Brussel en leefde de laatste jaren van zijn leven op diverse plaatsen in de Zwitserse en Franse Alpen, mede vanwege zijn zwakke gezondheid.

Nadat hij in de jaren twintig korte tijd een verhouding had met Elisabeth de Roos (die later met E. du Perron zou trouwen), huwde hij in 1929 met de Rotterdamse onderwijzeres Rien (Rina) Barendregt (1897-1953). Zij was een wat bazige, mannelijke vrouw, die volgens zijn vrienden Marsman koeioneerde. Het huwelijk bleef kinderloos.

Marsman met zijn vrouw Rien Barendregt

Toen de oorlogsdreiging toenam, besloot het echtpaar Marsman vanuit Zuid-Frankrijk naar Engeland te vluchten. Hun schip, de Berenice, verging in de nacht van 20 op 21 juni 1940 in de Golf van Biskaje. Marsman kwam om het leven, zijn vrouw behoorde tot de weinige overlevenden. Een koffer met manuscripten werd nooit teruggevonden. Rien Marsman hield zich met een regeringsopdracht de rest van haar leven bezig met het werk van haar man.

Het Nederlandse stoomvrachtschip Berenice dat in de nacht van 20 op 21 juni 1940 in de Golf van Biskaje verging

In 1926 had Hendrik Marsman het gedicht ‘De overtocht’ geschreven, dat na zijn vroege verdrinkingsdood in het water van de oceaan door sommigen als profetisch werd opgevat: 

De eenzame zwarte boot

vaart in het holst van den nacht

door een duisternis, woest en groot,

den dood, den dood tegemoet.

 

ik lig diep in het kreunende ruim,

koud en beangst en alleen

en ik ween om het heldere land,

dat achter den einder verdween

en ik ween om het duistere land,

dat flauw aan den einder verscheen.

 

die door liefde getroffen is

en door het bloed overmand

die ervoer nog het donkerste niet,

diens leven verging niet voorgoed;

want de uiterste nederlaag

lijdt het hart in den strijd met den dood.

 

o! de tocht naar het eeuwige land

door een duisternis somber en groot

in de nooit aflatende angst

dat de dood het einde niet is.

1922

de invloed van het futurisme

Blijven lezen