Bloem in het Witsenhuis

Op het moment van schrijven verblijft Bloem in een armetierig onderkomen in Warnsveld, waar hij nauwelijks aan dichten toekomt omdat zijn leefomgeving hem aanvliegt. Een halve toezegging aan hem volgt, maar voordat er sprake kan zijn van bewoning moet er een ingrijpende verbouwing plaatsvinden. In het testament staat dat er drie appartementen komen in het grote huis, zodat er steeds drie letterkundigen kunnen wonen. Toestemming voor die verbouwing is om uiteenlopende redenen moeilijk te verkrijgen, en Bloem mag toch alvast zijn intrek nemen op de tweede etage: de verdieping met de hoge ramen die een prachtig uitzicht bieden op het park. In de ongestoffeerde kamer installeert hij zich. Hij krijgt van de commissie die over het beheer van het huis gaat uiteindelijk enkele authentieke meubelstukken in bruikleen. Er is een defect aan de schoorsteen, dus enige tijd zit Bloem in de betrekkelijke kou van dit statige huis met kille vloeren. Als er dan toch een kleinere verbouwing plaats heeft gevonden, verhuist Bloem naar de benedenverdieping. In een brief aan de commissie schrijft hij dat hij heeft vernomen dat ‘enkele meubelstukken (natuurlijk niet de mooie, antieke) zouden worden verkocht. In dat geval zou ik zoo graag de boekenmolen en een schraag met het kleed erover, die in het atelier staan, willen overnemen. Ten slotte nog dit: de gordijnen, die in het atelier hangen, mogen daar toch zeker wel blijven? Ze leken mij nog best bruikbaar en er is zoo moeilijk aan te komen.’ Op de bovenverdieping woont in die periode het gezin Bert Voeten-Marga Minco. Allebei schrijvend. Bloem moet ze hebben horen lopen in het trappenhuis als ze thuiskwamen van een dagje in de stad, hij zal de vloer hebben horen kraken als ze te hard hun voeten verplaatsten. Hij schrijft Marga Minco als hij haar verjaardag heeft gemist een gedichtje: 

In zijn natuurdagboek schrijft Nescio: ‘Bloem zit nog altijd aan het Oosterpark zoo’n beetje te dichten achter de clivia’s.’ Er schuilt iets treurigs in die typisch Nesciaanse zin. Met J.C. Bloem gaat het namelijk niet goed. Drankzucht, een steeds zwakker gestel en insomnia zitten hem dwars. Bovendien heeft hij schulden. Geregeld verschijnt een dreigende deurwaarder. Wel meer bewoners van het huis hebben nu en dan last van dit soort bezoek. Vanuit de grote ramen loeren ze als er aan wordt gebeld omlaag om te zien of ze open kunnen doen. In zijn Witsenhuis-jaren wordt Bloem bekroond met de P.C. Hooft-prijs en de Constantijn Huygensprijs, maar toch blijft het kwakkelen. Hij onderhoudt een buitengewoon slechte relatie met de huisbewaarder en zijn vrouw. In die tijd schrijft hij een van zijn bekendste beginstrofes: 

Vaak ligt hij ’s nachts wakker, en slaapt een gat in de middag. Een fraai kattebelletje uit die tijd aan zijn bovenbuurman heeft te maken met dit ongebruikelijke ritme. Aan Bert Voeten:

Maar mag ik je nu nog een dienst vragen? Ik moet morgen (vandaag) om 10 uur op, maar mijn wekker is onbetrouwbaar. Zou je mij met vuistslagen op mijn ramen willen wekken?

Bloem woont al met al veel langer in het Witsenhuis dan de overeengekomen vijf jaar. In 1958 krijgt hij de boekenmolen waar hij zo’n tien jaar eerder om heeft gevraagd. Een jaar later verlaat hij het huis om op een woonboot in Kalenberg te gaan leven met Clara Eggink. De kamer die hij achterlaat wordt opgevuld door een andere letterkundige. Zo gaat het elke keer, idealiter om de vijf jaar. Tot op de dag van vandaag. De enige vaste bewoner van het Witsenhuis is volgens sommigen de geest van de weduwe Witsen-Schorr zelf – die in haar voorzienigheid postuum al ruim zeventig jaar letterkundigen de kans geeft om zich aan hun literatuur te wijden.

De auteur van dit stuk woont zelf sinds enkele maanden in het Witsenhuis. Bij het schrijven van dit artikel heeft hij geput uit het boek Het Witsenhuis door Jessica Voeten, de dochter Marga Minco en Bert Voeten.