Zelden heb ik iemand zo verveeld zien kijken als Juliana op het Boekenbal

Waarom komt de koning niet naar het Boekenbal? Zelfs Beatrix laat haar gezicht niet zien. Terwijl Juliana vroeger toch vaak naar het feest kwam. Al lijkt ze het er niet erg naar haar zin te hebben. Nu kun je natuurlijk niet alles afleiden uit een foto. Een pose, een flits, een momentopname. Maar de foto’s van Juliana lijken niet geposeerd, ik vraag me zelfs af of ze wist dat ze gefotografeerd werd. 

Het hoogtepunt of dieptepunt, hoe je het wilt zien, is een foto uit 1953. Koningin Juliana is in gesprek met Anna Blaman. Zelden heb ik iemand zo verveeld zien kijken. Blaman doet haar best en lijkt oprecht blij om de koningin te spreken. Een brede grijns, haar armen losjes langs haar lichaam, haar volledige aandacht op Juliana gericht. Waarom amuseert Juliana zich niet? Komt het door het pak dat Blaman draagt? Iets wat toen minder gebruikelijk was voor een vrouw? Voelt Juliana zich ongemakkelijk bij de schrijfster van een roman vol zinnelijke erotiek en lesbische liefde? Ik vraag me echter af of het aan Blaman ligt, want op de andere foto’s van Juliana heeft ze het ook niet naar haar zin. Haar gezicht doet me denken aan Angela Merkel, die tijdens een carnavalsact onaangedaan naar voren staart, zichzelf ogenschijnlijk afvragend wanneer dit gedoe in hemelsnaam ophoudt. 

Op het Boekenbal van 1956 praat Juliana met Ed. Hoornik en weer heeft ze haar armen gekruist, haar blik strak naar voren gericht, geen vertrokken spier in het gezicht. In 2013 zouden we dit de resting bitch face van koningin Juliana noemen, nu zou je de foto’s misschien voorbij zien komen als #mood. Een koningin zo onaangedaan door alles wat er om haar heen gebeurt dat ze bijna in haar eigen fantasie lijkt te verdwijnen en daar een ander scenario voor zichzelf afspeelt om de tijd door te komen. 

Alleen als ze Harry Mulisch ontmoet is er iets van opwinding in haar blik te herkennen. Mulisch daarentegen is zo onder de indruk van de koningin dat hij zijn ogen sluit als hij haar de hand schudt. Misschien is het voor Juliana ook vreselijk saai als iedereen zich constant beleefd en gevat gedraagt in je bijzijn. Nooit iemand die uit de slof schiet of eens wild begint te dansen, gewoon om iets in gang te zetten. 

Het Boekenbal van Peter van Straaten: sneu en lachwekkend

Lees ook

Want zo ken ik het Boekenbal. Een feest voor nerds die een groot gedeelte van het jaar het liefste achter een bureau zitten om daar het ene na het andere verzinsel op te schrijven, overtuigd van de dienst die ze de mensheid daarmee bewijzen. Op het bal mogen die stijve lichamen uiteindelijk los, eerst gaat dat nog wat moeizaam, maar zodra de alcohol en de drugs hun werk beginnen te doen, kraken de schrijvers los uit hun zelfverkozen eenzaamheid. Als koeien die voor het eerst weer de weide in mogen, met precies diezelfde hortigheid. De lijven die zo lang stilgezeten hebben bewegen niet zo makkelijk, zelfs de jonge schrijvers dansen met enthousiaste schokken. 

Daarom snap ik de gelatenheid van onze voormalige koningin. Misschien fantaseerde ze wel over de verst gelegen wc, waar het Boekenbal altijd zijn hoogtepunt bereikt, om daar te vertoeven met Blaman, die tussen het gedruis veel te veel haar best doet, maar achter een gesloten wc-deur veel meer durft. Of misschien droomt ze wel van een dansje op de vleugel met Wim Kan. Wellicht wilde ze eigenlijk wel iets met Mulisch, want met Bernhard gebeurde nooit meer iets.

Feit is dat de schrijvers zich van hun beste kant willen laten zien in de buurt van Juliana en dat wil zeggen de saaiste kant. In die zin is het maar goed dat de koninklijke familie zich niet meer toont op het Boekenbal. Want de transitie van schrijvers naar uitgelaten party animals gaat toch al met horten en stoten. Een koning in functie vertraagt dat proces alleen nog maar. 

En mocht het Boekenbal alsnog tegenvallen, dan neem ik het gemoed van Juliana graag over en beleef in gedachten de wildste avonturen met Annejet van der Zijl, Özcan Akyol en misschien fantaseer ik de koning er ook nog bij.