Foto’s van Judicus Verstegen: een menselijke blik door de lens

Hij wist wat hij zag – in memoriam Eddy Posthuma de Boer

Lees ook

Tussen 1967 en 1982 had Judicus Verstegen bijna elk jaar wel een nieuw boek uit, zij het met steeds iets langere tussenpozen en met gestaag minder enthousiaste recensies – en na 1982 hield de stroom op en werd het stil. Maar opeens is er in het recentste nummer van De Parelduiker (jaargang 23, nummer 6) uitgebreid aandacht voor Legt uw hart daarop (1967), het debuut van Verstegen. Het artikel is geschreven door Sander Kollaard, die in zijn eigen romans blijk geeft van een goed oog voor het veronachtzaamde. 

En dat doet hij ook als beschouwer, want de verrassendste vondst stond in een bijschrift: ‘Judicus Verstegen fotografeerde veel. Hij schoot honderden foto’s op zijn reizen door Europa en het Midden-Oosten. Hij werkte aan een fotoboek over Israël met eigen teksten en teksten uit de Bijbel.’ De foto die De Parelduiker heeft gekozen, vind ik sterk: straatfotografie in Jeruzalem, niet al te strak gecomponeerd maar met twee karakteristieke koppen: het ene kind kijkt brutaal de wereld in, het andere lijkt een tikje betrapt maar is ook nieuwsgierig naar de camera.

Er bevinden zich nog veel meer foto’s in het archief van het Literatuurmuseum en het artikel van Kollaard is een goede aanleiding eens naar deze onbekende kant van Verstegen te kijken. 

Veel van de foto’s zijn verzameld in albums, bevestigd met stukjes plakband die niet voor de eeuwigheid bedoeld zijn. Er staan korte toelichtingen bij die weinig meer beogen dan de gelegenheid vastleggen.

Uit de fotoalbums: Florence, Amsterdam, Noorwegen

De meeste overige foto’s zitten in losse stapels, enigszins geordend, sommige meerdere keren afgedrukt, maar niet meer ingeplakt. Dat ontwikkelen deed hij waarschijnlijk zelf en vermoedelijk soms met enige haast. Sommige foto’s lijken niet goed gedroogd te zijn: ze krullen op, en er zijn er zelfs enkele die rood zijn verkleurd. Een amateurfotograaf, maar wel met een eigen doka. Dat hij de technische kant van de fotografie serieus nam, blijkt ook uit het feit dat hij achter op de foto’s schreef met welke camera en lens hij ze had gemaakt. Deze foto zat los in een fotoalbum; de plakbandjes hadden definitief losgelaten.

De kwaliteit van de foto’s werd in elk geval niet minder nadat hij ophield ze in te plakken. Landschappen fotografeert hij niet vaak meer; hij richt zijn blik op mensen. Zo maakt hij enkele goeie concertfoto’s, en een prachtige wielrenfoto, al nam Verstegen niet de moeite om te documenteren wie hij had vastgelegd:

En niet alleen bij publieke gelegenheden fotografeerde hij mensen. Er is een flinke map met foto’s die in Griekenland en Turkije genomen zijn. Straatfotografie, grotendeels, met een mild, soms ironisch oog.

Griekenland en Turkije

Verstegen wilde steeds meer vertellen met zijn foto’s, wat blijkt uit zijn voornemen om een boek te maken met foto’s die hij in Israël nam. 

Aan een zekere oom Henri stuurt hij een selectie foto’s, een ‘representatief sample’, noemt hij het, met het verzoek om uit te zoeken of ze uitgegeven kunnen worden. Verstegen was ambitieus: tussen de stapel bevinden zich talrijke bijschriften – overigens op losse blaadjes, dus het reconstrueren van het fotoboek zou nog een stevige klus zijn. Maar er is goed te zien wat hij voor ogen heeft gehad: sprekende straatbeelden, en korte toelichtingen over de historische achtergrond van het land: ‘De Israëlische regering stelt alles in het werk om de Russische joden naar Israël te krijgen’ of ‘De nieuwe immigranten treffen een land aan met talrijke herinneringen aan een roerig verleden.’

Israël

De foto’s zijn op velletjes geplakt op een manier die een beetje doet denken aan de fotoalbums uit Noorwegen en Italië, maar dit keer met een beoogd groter publiek. Het is er niet van gekomen; en dit is de eerste keer dat enkele van deze foto’s in het openbaar te zien zijn. 

* _{Verbetering: in een eerdere versie van dit artikel luidde het bijschrift bij de foto van Carlos Trafic: ‘Achter op deze foto staat ‘Traffic’ geschreven, maar dat klopt in elk geval niet. Peter Gabriel in de vroege jaren zeventig?’. Met dank aan Robert Eksteen voor het identificeren van Trafic.}

_{* Alle foto's zijn afkomstig uit de collectie van het Literatuurmuseum}