Zoeken

‘Omdat we geleefd hebben en nog steeds bestaan’

Op 17 augustus 2025 is het 80 jaar geleden dat Indonesië de onafhankelijkheid uitriep. Pas vier jaar later werd die door Nederland erkend. De komende tijd besteed het museum aandacht aan uiteenlopende literaire perspectieven op de dekolonisatie van het land.

 

In het museum is de tentoonstelling ‘Omdat we geleefd hebben en nog steeds bestaan’ te bezoeken. En op het online LiteratuurLab is een reeks verdiepende artikelen over dit onderwerp te lezen, hieronder verzameld. 

‘Zou ik als schrijfster binnen enkele jaren vergeten zijn, om als auteur van een standaardkookboek eeuwig voort te leven?’

 

Hoewel Beb Vuyk verschillende romans en verhalenbundels schreef, is haar Groot Indonesisch Kookboek een stuk bekender dan haar literaire oeuvre. Renée van Marissing duikt in de verhalen achter het boek, dat niet alleen een receptenverzameling is, maar ook een tastbare link met het verleden.

 

 

Een ontoereikende Soldatengids en een geweigerd manuscript. Over pogingen het verhaal van de koloniale oorlog te vertellen

 

In de nasleep van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog zijn er in Nederland decennialang pogingen gedaan om de rol van Nederlandse militairen te begrijpen, te verklaren – of te verzwijgen. Drie schrijvers probeerden hun ervaringen in Indonesië onder woorden te brengen.

 

 

Hoewel hij wist dat het hem in isolement bracht, bleef Noto Soeroto zijn leven lang overtuigd van zijn standpunt

 

Raden Mas Noto Soeroto pleitte zijn leven lang voor verbinding tussen de Nederlandse en Indonesische volken. Maar in de politieke realiteit maakte zijn ‘middenweg’ nooit een enkele kans, en hij stierf eenzaam in 1951.

 

 

Met zijn roman over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog zocht Y.B. Mangunwijaya voor het eerst de grijstinten op

 

In 1981 schreef Y. B. Mangunwijaya de eerste roman in de Indonesische literatuur met een KNIL-soldaat als hoofdpersoon. Met Het boek van de wevervogel doorbrak hij de zwart-witbeelden over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. 

 

 

De poëzie in Onschendbaar domein bood een tijdelijke vlucht uit het kampbestaan

 

Een van de bijzonderste boekjes in de collectie van het Literatuurmuseum is Onschendbaar domein, een met de hand getypte poëziebloemlezing samengesteld in een interneringskamp op West-Java. De oorspronkelijke eigenaar heeft met potlood zijn naam op het omslag geschreven: L. Vroman.

 

 

In deze alsmaar grimmigere wereld is Tjalie Robinson actueler dan ooit

 

Mohammed Benzakour laat deze keer meesterobservator Tjalie Robinson zelf aan het woord, wiens kleurrijk leven zich bewoog op het snijvlak van velerlei culturen. Een romantische socialist van wie verhalen en verslagen, zelfs in gewone krantenstukjes, een niveau bereikten dat zeldzaam is.

 

 

Tjalie Robinson: de grootste ongehoorde stem van de Indo-Europeaan

 

Mohammed Benzakour ontdekt de voor hem onbekende Indo-schrijver Tjalie Robinson. Een schrijver met een unieke literaire stem, die weinig taboes uit de weg ging en graag met de vuisten erop beukte.

 

 

‘Brief aan oom Frits’ – Alfred Birney over F. van den Bosch

 

Alfred Birney haalt herinneringen op aan de in 2001 overleden Indische schrijver F. van den Bosch, aan de hand van hun bewaarde correspondentie. ‘Indisch-Nederlandse literatuur kun je zien als cult binnen de Nederlandstalige literatuur. En jij, oom Frits, was dan ook nog cult binnen die cult.’

 

 

In gevangenschap dacht Leo Vroman nog elke dag aan zijn Tineke – en schreef over haar

 

Philip Huff leest Tineke van Leo Vroman. Het manuscript toont aan dat schrijven essentieel is voor de schrijver. Zo noodzakelijk dat hij zijn leven ervoor op spel zet.

 

 

Tekendagboek van Babs van Wely: je zou bijna kunnen denken dat het in het kamp ‘gezellig’ was

 

Hoe zag het dagelijkse leven in Indonesië eruit tijdens de Tweede Wereldoorlog? Kinderboekenillustrator Babs van Wely zat in een gezinskamp en hield een tekendagboek bij. Renée van Marissing bekijkt het in het museum en moet denken aan haar eigen grootouders.

 

 

Rudy Kousbroek, dol op een rel en hondstrouw aan zijn bondgenoten

 

Alfred Birney schreef over ‘dat tuttige eurocentrisch romannetje Oeroeg’ van Hella S. Haasse. Rudy Kousbroek, ‘dol op een rel en hondstrouw aan zijn bondgenoten’ wakkerde de discussie die volgde aan. Birney blikt terug op een bijzondere vriendschap met Rudy Kousbroek.

 

 

De belangrijkste Nederlandstalige schrijvers tonen altijd een historisch besef in hun werk


Alfred Birney bekijkt het manuscript van De rat van Arras van Adriaan van Dis. In die novelle heeft de schrijver een rat losgelaten, die al dertig jaar knaagt aan de onwil van Nederland de minder fraaie hoofdstukken van onze koloniale geschiedenis te openbaren.

 

 

Misschien is het beter om niet te kunnen lezen wat Vroman in zijn dagboek over de oorlog schreef

 

Ellen Deckwitz leest het dagboek van de Nederlandse dichter en bioloog Leo Vroman, uit de periode dat hij Japans krijgsgevangene was en dus zuinig moest doen met papier. Is het geheimzinnige steno nog te ontcijferen?

 

 

Dé-Lilah, oermoeder van de Indische tak van de Nederlandstalige koloniale letteren

 

Dé-Lilah was nooit bekend. Tussen 1897 en 1901 publiceerde ze een paar duizend bladzijden en verdween toen in de mist. Alfred Birney vindt in het archief van het Literatuurmuseum een mysterieuze rekening die vermoedelijk aan haar is gericht.

 

 

Met krontjongers mocht Eddy niet spelen

 

In het archief van het Literatuurmuseum bekijkt Alfred Birney een foto van E. du Perron met een lachende gitarist. Geeft hij Du Perron voor de lol een lesje in krontjong? De schrijver heeft plezier op de ukelele, maar enig talent verraadt zijn houding niet. Hij hoort achter een schrijftafel.

 

 

 

De stille kracht bevat niet alleen een waarschuwing aan de zelfgenoegzame westerling


De stille kracht is één van de bekendste werken van Louis Couperus. Meer dan een eeuw na publicatie is de roman nog altijd actueel, meent Yannick Dangre. Tijdens het lezen van het originele manuscript ontdekt hij een belangrijke waarschuwing.