De literaire bijlage van De Ware Tijd

Het gebrek aan literaire tijdschriften werd opgevuld door dagblad De Ware Tijd, waarin een wekelijkse Literaire Pagina te vinden is. Interviews, besprekingen, voorpublicaties en gedichten: het Surinaamse literaire leven is in deze bijlage te volgen. 

De krant werd in 1957 opgericht: De Ware Tijd. Oorspronkelijk als avondblad, tegenwoordig is het een ochtendkrant. Vanaf 1971 was er een culturele bijlage, waarin ook literatuur besproken werd. In november 1986 kwam er een aparte Literaire Pagina, omdat Suriname ‘geen regelmatig verschijnend literair tijdschrift’ kent, aldus het redactioneel. Michiel van Kempen was zes jaar lang de hoofdredacteur van de pagina, tot Els Moor in 1992 het stokje overnam.  

De eerste Literaire Pagina opende met een artikel over de Literatuurprijs van Suriname, die kort daarvoor naar Michaël Slory was gegaan. Dat was zonder juryrapport of verantwoording gebeurd, en daar maakte Van Kempen bezwaar tegen. Er was een artikel over problemen van de spelling in het Sranan Tongo en een verhaal in die taal van S. Sombra. Verder werden er drie gedichten gepubliceerd, twee in het Nederlands, één in het Engels, en werd er een boek over Surinaamse vissen besproken, ook weer door Van Kempen.

Het was duidelijk dat hij met de Literaire Pagina niet van plan was om aan kritiekloze promotie te doen: het boek werd met de grond gelijkgemaakt: ‘rommelig’, de informatie werd ‘belabberd naar buiten gebracht’ en het boek zat vol inconsequenties en taalfouten. Zelfs de lijm van het boek liet te wensen over; ‘Beroerd werk!’

De aandacht voor het Sranan Tongo en voor de Surinaamse Literatuurprijs bleef. Ook de gedichten keerden terug en ook niet-Surinaamse Caraïbische literatuur werd besproken: zo was er in 1990 een ‘themapagina’ over Boeli van Leeuwen, met een voorpublicatie uit Geniale anarchie en een bespreking van het boek door Van Kempen. Toepasselijk: een gedicht van Astrid Roemer, ‘Ode aan Curaçao’, dat overigens niet voor de gelegenheid was geschreven; het stamde al uit 1970. 

Het was een pagina voor én over de Caraïbische letteren, maar hoe langer hoe meer was er ook aandacht voor de rest van de wereld, Nederland niet uitgezonderd. Zo presenteert Marieke Visser, hoofdredacteur van Skwala, kwartaalblad voor de Surinaamse vrouw, haar literaire top 3 van 1998, bestaande uit Pearl Abraham, Toni Morrison en Ian McEwan. Leo Morpurgo, directeur van de krant, komt met verrassende keuzes als Daniel Goleman (Liegen om te leven) en de Nederlandse theoloog H.M. Kuitert.

Op dezelfde manier presenteren ook Van Kempen (als ‘wetenschapper’) en Moors hun keuzes. Zij kiezen wel voor Surinaamse auteurs. Edgar Cairo wordt genoemd en C. van Schaik, ‘een hoogtepunt in de romanliteratuur in de koloniale tijd’, aldus Van Kempen over De manja.  

Wat opvalt in de plaatselijke boekhandel, namelijk dat er relatief veel poëzie wordt uitgegeven, is ook te zien op de Literaire Pagina. Het is eerder regel dan uitzondering dat er gedichten worden afgedrukt – ook omdat de pagina het gebrek aan literaire tijdschriften wilde compenseren.  

Wanneer er aandacht is voor Edgar Cairo – en diens naam duikt vaak op – worden er gedichten van hem geplaatst, en ook over hem. Er zijn schoolprojecten over Cairo en ook die worden in de krant gevolgd – ook wanneer ze moeizaam verlopen. Zo vertelt een scholier dat ze bleef steken in diens Kollektieve schuld, maar ook dat ze het nog eens gaat proberen: ‘In het Cairoproject dat we met de klas hebben gedaan is gezegd: Je moet Cairo niet met je ogen lezen maar met je oren. Hardop lezen dus. Ik denk dat het me nu wel gaat lukken.’ 

In 2001 bestond de pagina vijftien jaar, en verscheen er een zeker voor Surinaamse begrippen flinke bloemlezing: meer dan 300 pagina’s telde Tussen droom en werkelijkheid. Een keuze uit de literaire pagina van de Ware Tijd. En zelfs zo’n bloemlezing toont maar heel beknopt wat de complete stapel Literaire Pagina’s in het archief van Van Kempen laat zien: dat de literaire wereld bezien vanuit Suriname een eigen perspectief heeft, dat je vanuit Nederland niet krijgt.